شبکه ای از عضلات و رباط ها و پوست داخل و خارج واژن بانوان به عنوان ساختار پیچیده ای عمل می کند که از اندام های لگن و بافت های مربوط به دستگاه تناسلی را محافظت می کند. این شبکه شامل پوست و ماهیچه های دیواره واژن است. بخش های مختلف این سیستم ممکن است در نهایت دچار تضعیف یا آسیب دیدگی شود واژن و سازه های اطراف آن ممکن است از کل ساختار و عضلات حمایت کننده یا قسمتی از آن ها، جدا شده و خارج از محل خود قرار گیرند و باعث یک وضعیت مشترک به نام پرولاپس یا افتادگی واژن شود.
فتق واژن شرایطی است که ساختارهایی مانند رحم، راست روده، مثانه، مجرای ادرار، روده کوچک یا واژن شروع به پرولاپس یا افتادگی کنند یا ازموقعیت های عادی خود خارج شوند.
زمانی که فتق واژن به وجود می آید، در صورت عدم درمان یا جراحی، این ساختارها در نهایت می توانند بیشتر از حالت اصلی خود خارج شده و مشکلات جدی تری ایجاد کنند. شبکه عضلات، رباط ها و پوست داخل و اطراف واژن زن به عنوان ساختاری پشتیبان کننده و پیچیده عمل می کند که با این پوشش دهی، اندام های لگن و سایر بافت ها را در جای مخصوص خود نگه می دارد.
این شبکه پشتیبانی شامل پوست و ماهیچه های دیواره واژن است (شبکه ای از بافت هایی که فاسیا نامیده می شود). بخش های مختلف این سیستم پشتیبانی ممکن است بر اثر بروز مشکل خاصی، تضعیف و یا تخریب شده و در نهایت باعث بروز فتق یا پرولاپس واژن شود.
انواع فتق واژن چیست؟
فتق سیستوسل
عارضه ای که طی آن مثانه به درون واژن رانده می شود اصطلاحاً فتق «سیستوس» می گویند. یکی از عوامل آن پاره شدن دیواره ی مهبل در هنگام زایمان مخصوصاً در مورد تولد چند قلوها یا نوزادان است.
علائم فتق سیستوسل
-
احساس فشار در عمق مهبل
-
احساس فشار برای دفع ادرار
-
بی اختیاری در دفع ادرار
-
ناتوانی در تخلیه ی کامل مثانه
فتق رکتوسل
به عارضه ای که طی آن بافت جداکننده ی مهبل و راست روده در پشت مهبل دچار فتق میشود اصطلاحاً رکتوسل می گویند.
علائم فتق رکتوسل
-
احساس پر بودن در ناحیه ی مهبل
-
ایجاد اشکال و اختلال در دفع مدفوع
فتق آنتروسل
به عارضه ای که طی آن روده ی کوچک به پارگی دیواره ی مهبل نفوذ می کند اصطلاحاً آنترو سل می گویند
علائم فتق آنتروسل
-
احساس فشار و پر بودن در ناحیه ی مهبل
-
ایجاد اشکال و اختلال در دفع مدفوع
-
احساس دل پیچه و چنگه ی شکم بعد از خوردن غذا
علائم کلی فتق واژن
علائم ناشی از فتق واژن به طور معمول بر عملکرد جنسی و همچنین کارکرد بدنی تاثیر می گذارد. از علائم رایج فتق واژن می توان به مشکلاتی در ادرار و دفع و فشار و ناراحتی لگن اشاره کرد که از علائم مهم این مشکل هستند.
شایع ترین علائم فتق واژن به صورتی است که زن احساس می کند بافت یا ساختار مهبل (واژن) در جای خود قرار ندارد. بعضی از زنان احساس می کنند که واژن آن ها به سمت پایین کشیده شده و این مشکل را به صورت یک احساس کشنده توصیف می کنند. به طور کلی، فتق پیشرفته دارای علائم شدیدتری است.
موارد زیر شامل علائم عمومی است که ممکن است در همه انواع فتق واژینال دیده شود:
اسهال: این مشکل ممکن است نشان دهنده انتروکسی، پرولاپس واژن، یا رکتوسل باشد. زنانی که دچار انسداد روده می شوند اغب با فتق واژن به این مشکل دچار می شوند. این مشکل می تواند یک مشکل ثانویه بوده و در اثر فتق واژن علائم تشدید پیدا کنند.
یبوست: بر اثر فتق واژن حتی ممکن است مشکل یبوست ایجاد شود که از علائم شایع آن است.
بی اختیاری و تکرر ادرار: این علامت یک علامت رایج است که اغلب در ترکیب با مشکل دیگری بروز پیدا می کند.
افزایش درد بر اثر ایستادن طولانی مدت: این مشکل ممکن است نشان دهنده فتق انتروکسی، پرولاپس واژن، یا رحم باشد.
بیرون زدگی بافت در دیواره پشتی واژن: این مشکل یک علامت رایج از رکتوسل است.
بیرون زدگی بافت در دیواره جلویی واژن: این مشکل، نشانه رایجی از سیستوسل یا اورترکت است.
بزرگ شدن و باز شدن سوراخ واژن: این مشکل یک مشکل فیزیکی است که اغلب بر اثر فتق واژن و ترکیب با پرولاپس رحم ایجاد می شود.
علل فتق واژن
فتق واژینال زمانی اتفاق می افتد که ساختارهای تحمل کننده یا سازنده که باعث حفظ واژن می شوند ضعیف یا خراب می شوند.
به طور کلی علل فتق واژن بر اثر موارد زیر باشد:
زایمان طبیعی
به خصوص در نوزادان بزرگ با وزن بالاتر: زایمان معمولا به بافت ها، عضلات و رباط های داخل و اطراف واژن آسیب می رساند. زایمان های طولانی و دشوار و به ویژه نوزادان بزرگ، برای این سازه ها تنش زا هستند.
زایمان فاکتور خطر بالایی است که به سیستوسل مربوط می شود و در طی آن ممکن است فتق واژن و یا رحم رخ دهد.در زایمان طبیعی بر اثر فشار زیاد و یا آسیب به واژن و ساختارهای اطراف آن ممکن است مشکل فتق واژن و افتادگی واژن ایجاد شود.
یائسگی
استروژن هورمونی است که کمک می کند تا ماهیچه ها و بافت های ساختار پشتیبانی لگن را قوی نگه دارد. پس از یائسگی سطح استروژن کاهش می یابد؛ و ساختارهای حمایتی ممکن است تضعیف شود.
رحم بخش مهمی از ساختار حمایتی در بالای مهبل یا واژن است. هیسترکتومی شامل رحم هم می شود و بالای مهبل (واژن) به تدریج باز شده و در این وضعیت پرولاپس واژن ایجاد می شود.
با بالا رفتن واژن، فشار اضافی بر لیگامان ایجاد می شود. هیسترکتومی به طور معمول با enterocele همراه است که در آن روده کوچک در نزدیکی و در قسمت بالای واژن قرار می گیرد.
درمان انواع فتق واژن
به طور کلی، قابل اطمینان ترین روش درمانی و تشخیص قطعی هر نوع پرولاپس و فتق واژن شامل دریافت و ارزیابی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی کامل است. روند درمان با بررسی بخش های مختلف واژن به طور جداگانه و برای تعیین نوع و میزان فتق است که توسط پزشک متخصص انجام شده و بر همین اساس نوع درمان و مناسب ترین آن ها ارائه می شود.
در طول معاینه فیزیکی، از زن می خواهند تا نشسته و در یک موقعیت خاص فشار ایجاد کند تا بافت پرولاپس آشکار و بررسی شود. برخی از انواع فتق واژن مانند cystocele یا rectocele در طی معاینه فیزیکی آسان تر قابل شناسایی هستند.
علائم فتق واژن در هر زنی ممکن است متفاوت باشد و به همین دلیل بهتر است برای تشخیص به پزشک مراجعه شود. فتق واژن به ندرت می تواند وضعیت تهدید کننده و خطرناکی باشد.
با این حال، بیشتر فتق ها به تدریج تشدید می شوند و تنها با روش جراحی درون واژینال درمان می شوند. بنابراین، مراقبت های پزشکی برای ارزیابی و پیشگیری از علائم و عوارض ناشی از ضعف بافت ها و عضلات اطراف مهبل (واژن) توصیه می شود.
بیشتر فتق های واژینال به تدریج و در طول زمان بدتر می شود و نوع درمان مناسب برای درمان فتق واژینال بستگی به عوامل مختلفی مانند علت و شدت فتق، سن، وضعیت کلی پزشکی و میل زن به تولد فرزند در آینده، دارد.
گزینه های غیر جراحی ممکن است در برخی موارد خفیف و همچنین در مواردی که زن نمی تواند به دلائل پزشکی تحت عمل جراحی قرار گرفته و یا خطر عوارض جراحی برای آن ها بالا است ، صورت می گیرد.
عمل جراحی در اکثر مواقع موثرترین درمان فتق واژن بوده و بدون عوارض خاصی فرد رو به بهبودی می رود. بسیاری از زنان مبتلا به فتق واژن ممکن است از درمان جایگزین استروژن استفاده کنند.
استروژن به تقویت و حفظ عضلات در ناحیه واژن کمک می کند. در هورمون درمانی فتق واژن مانند هر بیماری دیگری، به منظور کاهش علائم و خطرات درمان استروژن، بیمار باید از قبل کاملا معاینه شود