یکی از بیماری انگلی انسان و حیوان توکسوپلاسموز می‌باشد که ایجاد عفونت اولیه آن، بدون علایم بالینی است. نوع وخیم و حاد بیماری با تب و بزرگ شدن غدد لنفاوی همراه می باشد. از نشانه های نوع وخیم بیماری که به ندرت دیده می شود علایم مغزی،ذات الریه، ابتلای عمومی ماهیچه‌ها و مرگ می باشد.
مادران باردار با ابتلا به عفونت اولیه در ابتدای حاملگی ممکن است باعث مبتلا شدن جنین به عفونت و مرگ آن شوند و یا این که نوزاد متولد شده دچار ضایعات مغزی، بزرگی و یاکوچکی جمجمه گردد; ممکن است علایم‌فوق در هنگام تولدکاملا مشهود باشد و یا درمدت کوتاهی بعد از تولد، شروع به ظاهرشدن کند.
عامل این بیماری توکسوپلاسما گوندئی است که یک پروتوزای داخل سلولی است که از طریق مدفوعی - دهانی از مدفوع گربه که حاوی اووسیتها یا تخم انگل آلوده است منتقل می‌شود. عامل بیماری ممکن است از طریق خوردن گوشت پخته نشده ، انتقال خون یا پیوند اعضا و یا از طریق جفت به جنین با وجود عفونت حاد در یک زن حامله اتفاق افتد.
تظاهرات بالینی
این بیماری ممکن است بدون علامت و نشانه باشد. نوع علامت دار این بیماری تقریبا 7 روز بعد از مواجه شدن با عامل بیماری رخ می دهد و با یک سندرم مونوکلئوز مانند هتروفیل منفی توام با لنفادنوپاتی یا بیماری غدد لنفاوی و اسپلنومگالی یا بزرگی طحال مشخص می‌شود. در بیمارانی که مبتلا به نقص سیستم ایمنی هستند ممکن است عفونت گسترش یابد و با درگیری قلب ، ریه‌ها و مغز قابل مشاهده باشد.
روش های انتقال بیماری توکسوپلاسموز
فرم اکتسابی
در حدود 70 تا 80 درصد موارد نوع اکتسابی، عفونت بدون نشانه می‌باشد و در حدود 20 درصد علایمی مانند تورم غدد لنفاوی مخصوصا در ناحیه گردن، غدد تحت فکی وبناگوشی، تب، سردرد و دردهای‌عضلانی ظاهر می شود. گاهی علایمی مانند ضایعات‌چشمی نیز در این موارد مشاهده شده‌است.
فرم مادرزادی
اگر مادری در هنگام بارداری برای‌اولین بار مبتلا به توکسوپلاسموز شود احتمال دارد جنین نیز مبتلا شود.اگر در سه ماهه اول‌بارداری مادر مبتلا شود با عبور انگل ازجفت و رسیدن به جنین در اغلب موارد عوارض وخیم یاسقط جنین بروز خواهد کرد. عقب ماندگی ذهنی و روانی، تشنج و…از علایم مهم توکسوپلاسموز محسوب می‌شوند.
پیشگیری و کنترل
1- حتی الامکان گوشت کبابی و نیم پز احشایی پرندگان مصرف نشود و غذاها وگوشت در درجه حرارت 60 درجه به طورکامل پخته شود.
2- گوشت را باید در سرمای 18- درجه سانتی گراد به‌مدت 10 روز فریز یا منجمد کرد.
3- از بین بردن مدفوع گربه‌ها و بچه گربه‌ها به طور روزانه قبل از آنکه اووسیست‌ها یا تخم های انگل موجود در آن آلوده‌کننده شوند. مدفوع این حیوانات را با هدایت‌کردن به طرف فاضلاب ، سوزاند و یا دفن عمیق می توان از بین برد.
4- زنان باردار باید از تماس با گربه‌هایی که ممکن است ناقل بیماری باشند اجتناب کنند; بهتر است این زنان باردار ازکارهای باغبانی اجتناب کنند و یا هنگام کار دستکش بپوشند و بعد از انجام کار به درستی دست های خود را شستشو دهند.
5- پس از تماس دستها باگوشت خام و یا باغبانی در محل هایی‌که ممکن است آب آن محل آلوده به مدفوع گربه‌ها باشد شستشوی دستها الزامی می باشد.
6- غذاها را باید از دسترس‌حیوانات مخصوصا گربه دور نگهداشت.
7- پس از کارکردن در مزرعه و باغ حتما باید دستها را با آب صابون به خوبی شست.
8- سبزیها و میوه‌ها باید به طور کامل شستشو و ضد عفونی شوند.
9- از تماس با خون و وسایل پزشکی آلوده به خون باید خودداری کرد.
10- خون‌های اهدایی را حتما باید از نظر آلودگی به توکسوپلاسموز آزمایش کرد.
عوارض بیماری توکسوپلاسموز
سقط، تولد مرده نوزاد، اختلالات مزمن مختلف مانند تشنج و نقایص تولد مثل کوری و کری در نوزاد که ممکن است برخی از آنها حتی سال‌ها ظاهر نشوند برای زنان باردار مخصوصا وقتی عفونت در اوایل بارداری آنها رخ دهد ممکن است به وجود آید. در اواسط و اواخر بارداری ابتلا به عفونت معمولاً اثرات بدی ندارد.
برای بیمارانی که مبتلا به نقص سیستم ایمنی هستند عوارضی مانند آسیب ریه و قلب، التهاب مغزممکن است به وجود آید.
اما برای بیمارانی که مبتلا به نقص ایمنی نیستند التهاب ریه یا مغز به ندرت ممکن است ایجاد گردد. التهاب چشم برای کودکان کم‌سن معمولا زیر 5 سال ممکن است رخ دهد.
درمان توکسوپلاسموز
شرح حال طبی، معاینه فیزیکی توسط متخصص زنان و بررسی‌های آزمایشگاهی خون به تشخیص عفونت کمک می کند.
برای فرد سالم، غیرباردار و بدون علامت معمولا درمان لازم نیست. برای کودکان زیر 5 سال داروهایی تجویز می‌گردد تا از عوارض چشمی که ممکن است بعدها بروز کند پیشگیری شود.
بهتر است زنان باردار تحت نظر متخصص زنان باشند.
افراد بیمار مبتلا به نقص سیستم ایمنی معمولا با مصرف دارو درمان می شوند.
نوزادان دچار عفونت با دارو درمان می‌شوند .
پیریمتامین، سولفادیازین یا تری‌سولفاپیریمیدین‌ها به مدت 4-3 هفته و اسید فولیک برای کاهش عوارض جانبی پیریمتامین غالباً تجویز می‌شوند.
کورتیکواستروئیدها، در صورت لزوم، برای التهاب سایر داروها هم‌اکنون در حال ارزیابی هستند