توده های تخمدانی را جدی بگیرید

تخمدان ها غده های تولید مثل زنان هستند که تخمک تولید می کنند و همچنین مسئول ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون هستند. توده های تخمدانی به رشد غیر طبیعی سلول داخل یا روی تخمدان ها گفته می شود که این توده ها کیست یا تومور هستند که درادامه آنها را به تفکیک شرح خواهیم داد.

وقتی بیماری با مشکل رحم به مطب متخصص زنان مراجعه می کند، پزشک برای اطمینان بیشتر سونوگرافی درخواست می کند. این ابزار تشخیصی گاه یافته هایی را به طور تصادفی می یابد. از شایع ترین این یافته ها توده های تخمدانی است. گرچه توده های تخمدان در اغلب مواقع بی خطرند، ولی گاهی بدخیم هستند و کشف بموقع آنها جان بیمار را نجات می دهد.

انواع توده های تخمدانی

کیست تخمدان : کیست ها خود به چندین نوع تقسیم بندی می شوند و اکثریت با گذشت چند ماه و بدون درمان ناپدید می شوند ولی گاهی برای درمان نیاز به دارو یا حتی جراحی می باشد .
تومور : تومورها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) و یا بدخیم (سرطانی) باشند.

تخمدان ها عمدتاً از 3 نوع سلول تشکیل شده اند که هر کدام از این سلول ها می توانند به نوع متفاوتی از تومور تبدیل شوند .

انواع کیستها

کیست فانکشنال

گاهی کیست های عملکردی، فانکشنال یا فیزیولوژیک که بی خطر هم هستند، غیرطبیعی شناخته می شوند و بیمار بدون دلیل جراحی می شود در صورتی که درمان بسیاری از کیست های خوش خیم، درمان انتظاری است.

کیست فولیکولی

کیست فولیکولی روی سطح تخمدان رشد کرده و به بیش از سه سانتی متر می رسد.
دیواره آن اغلب نازک بوده و به شش تا هشت سانتی متر هم می رسد. معمولا بعد از دو ماه هم خودبه خود از بین می رود، ولی می توان برای از بین بردنش از داروهای ضد بارداری نیز استفاده کرد.

کیست جسم زرد

این کیست اندازه بزرگ تری دارد و به سه تا ده سانتی متر هم می رسد. یکی از مشکلات کیست جسم زرد خونریزی است. خونریزی به جمع شدن لخته منجر می شود. باقی ماندن طولانی لخته، گاه نیاز به لاپاراسکوپی را ضروری می کند. بیمارانی که هپارین یا وارفارین مصرف می کنند و مشکلات انعقادی دارند، بیشتر ممکن است دچار پارگی و خونریزی ناشی از آن شوند.

کیست تکالوتئینی

کیست تکالوتئینی در بارداری های چند قلویی یا مولار بیشتر ظاهر می شود و با برطرف شدن عامل ایجادکننده کیست نیز بتدریج از بین می رود. این کیست هم رشد سریعی دارد و ممکن است بسیار بزرگ باشد.

اندومتریوز

اندومتریوز وجود بافت رحم در جایی غیر از حفره رحمی است. یکی از مناطقی که ممکن است بافت رحم در آن رشد کند، تخمدان است. محتویات این کیست ها در اصطلاح شکلاتی و از مشکلات عمده آن چسبندگی بین بافت هاست. آندومتریوز حاوی لخته و خون است و در سونوگرافی گاه با یک بدخیمی اشتباه گرفته می شود. اغلب دوطرفه و درمان نیز جراحی است. این کیست در تخمدان نشان دهنده آن است که بیماری، آندومتریوز پیشرفته است. برای درمان هم اگر بیمار دیگر خواهان باروری نباشد، بهترین راه برداشتن تخمدان ها و رحم است.

تخمدان پلی کیستیک

همان طور که از نامش پیداست، در این سندرم تعداد زیادی کیست روی تخمدان وجود دارد، اما وجود تعدادی کیست روی تخمدان نمی تواند این تشخیص را قطعی کند که بیمار به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلاست. در کنار گزارش سونوگرافی، حتما باید علائم بالینی هم وجود داشته باشد. الیگومنوره یعنی پریود هایی با فواصل زیاد در بیمار، نشانگر این است که او تخمک گذاری درستی ندارد، (تخمک گذاری مزمن با پریود های فاصله دار) افزایش آندروژن نیز در این بیماران دیده می شود که علائمی مانند افزایش موهای زائد،ریزش مو با الگوی مردانه و جوش های پوستی را به همراه دارد.

در سونوگرافی معمولا تعداد فولیکول ها بالاست. یعنی بیش از ۱۲ فولیکول وجود دارد و گاه حجم تخمدان هم افزایش می یابد. همه موارد ذکر شده باید با هم باشد تا تشخیص بیماری نهایی شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک گاهی به افزایش وزن منجر می شود و مهم تر این که مقدار استروژن در بدن این خانم ها به دلیل عدم تخمک گذاری بالاست و همین می تواند در آینده خطر ابتلا به سرطان رحم را در آنها بیشتر کند. شاید این تصور پیش آید که تعداد مبتلایان به سندرم پلی کیستیک رو به افزایش است، اما در عین حال قدرت تشخیص بالا رفته است.

در گذشته شاید پر مویی در زنان یا تاخیر های طولانی مدت در عادت ماهانه چندان به نظر نمی رسید، ولی امروزه با ده روز تاخیر، بیماران بسرعت به پزشک مراجعه می کنند تا دلیل را جویا شوند و به همین دلیل کشف بیماری راحت تر و سریع تر شده است. در هر صورت بیماری زمینه محیطی و ژنتیک دارد و احتمال ابتلا به دیابت شیرین، بیماری های قلبی ـ عروقی، افزایش فشار خون و نازایی نیز در بیماران زیاد است.

معرفی انواع تومور تخمدان

تومورهای اپیتلیال از سلولهایی تشکیل می شوند که سطح بیرونی تخمدان را می پوشانند و بیشتر تومورهای تخمدانی ،تومورهای سلول اپی تلیال هستند.
تومورهای سلول زایای تخمدان از سلولهایی که تخمک ها را تولید می کنند تشکیل می شود.
تومورهای استرومایی از سلولهای بافتی ساختاری تشکیل می شوند که تخمدان را در کنار هم نگه می دارند و هورمون های زنانه استروژن و پروژسترون را تولید می کنند.

برخی از این تومورها خوش خیم (غیر سرطانی) هستند و هرگز فراتر از تخمدان پخش نمی شوند اما تومورهای بدخیم (سرطانی) یا مرزی (پتانسیل بدخیم شدن) تخمدان می توانند در سایر قسمتهای بدن گسترش یافته (متاستاز شوند) و کشنده باشند.

تومورهای اپیتلیال تخمدان

تومورهای اپی تلیال تخمدان در سطح خارجی تخمدان ها شروع می شوند که این تومورها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) ، مرزی (پتانسیل بدخیم کم) یا بدخیم (سرطانی) باشند.

تومورهای خوش خیم اپی تلیال تخمدان

تومورهای اپیتلیال تخمدان خوش خیم شیوع پیدا نمی کنند و معمولاً منجر به بیماری جدی نمی شوند و انواع مختلفی از تومورهای خوش خیم اپیتلیال از جمله سیست ادنوما سروز ، سیست ادنوما مخاطی و تومورهای برنر وجود دارد.

تومورهای اپیتلیال مرزی

وقتی به آزمایشگاه مراجعه می شود برخی از تومورهای اپیتلیال تخمدان به وضوح سرطانی نیستند اینها با سرطانهای معمولی تخمدان تفاوت دارند زیرا در بافت حمایت کننده تخمدان (به نام استروما تخمدان) رشد نمی کنند. اگر مثلاً در خارج از تخمدان به داخل شکم گسترش یابد ممکن است روی لایه شکم رشد کند اما نه درون آن.

تومورهای مرزی تمایل دارند تا زنان جوان تر از سرطانهای معمولی تخمدان را تحت تأثیر قرار دهند. این تومورها به آرامی رشد می کنند و برخلاف بسیاری از سرطان های تخمدان تهدید کننده زندگی نیستند.

تومورهای بدخیم اپی تلیال تخمدان

تومورهای اپیتلیال سرطانی ،کارسینوما نامیده می شوند که حدود 85 تا 90 درصد از سرطان های بدخیم تخمدان را تشکیل می دهد.

توده های بدخیم چه شکلی هستند؟

در سونوگرافی توده های توپر، دوطرفه و بیش از ده سانتی متر که دیواره ضخیم دارند یا دیواره داریا ندول دار گزارش شده است، شک به بدخیمی افزایش می یابد و این موارد باید بیشتر بررسی شود. تکرار سونوگرافی واژینال یا آزمایش های تومور مارکر کمک کننده است.
البته توده هایی که در ظاهر خوش خیم اند، اما رشدی فزاینده دارند، به واکنش سریع تری نیاز دارند و حتما احتمال بدخیمی را باید رد کنیم. در این موارد برای بالابردن قدرت تشخیص از سونوگرافی داپلر استفاده می شود تا جریان خون در آن منطقه بررسی شود. در توده های بدخیم معمولا افزایش جریان خون دیده می شود.

سرطان تخمدان معمولا در زنان بیشتر از ۴۵ سال دیده می شود، اما عوامل خطر و محافظتی شامل این موارد است:

-داشتن یک فرزند می تواند زن را در برابر سرطان تخمدان محافظت کند.
-مصرف قرص های جلوگیری از بارداری به مدت پنج سال از سرطان تخمدان جلوگیری می کند ولی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را بیشتر می کند.

-اگر یکی از خویشاوندان درجه یک یا دو به سرطان تخمدان مبتلا باشد، خطر ابتلا بسیار زیاد است و معمولا سرطان پستان و تخمدان با هم همراهی دارند.

-ابتلای یکی از افراد خانواده در سن پایین نیز احتمال خطر را بیشتر می کند.

-مشاوره ژنتیک برای افراد در معرض ابتلا توصیه می شود
کسانی که در خانواده شان ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان دیده شده است، باید مشاوره ژنتیک و آنالیز شجره نامه ای انجام دهند. اگر در خانمی این جهش ژنی دیده شود و تعداد بچه ها هم کامل شده باشد، به صورت پیشگیری، برداشتن تخمدان، رحم و لوله های فالوپ را توصیه می کنیم. البته این کار صددرصد فرد را از ابتلا مصون نگه نمی دارد زیرا ممکن است از ناحیه اطراف رحم مانند صفاق پوشاننده، سرطان آغاز شود، ولی خطر را بشدت کاهش می دهد. البته مصرف قرص های ضد بارداری برای این گروه از خانم ها می تواند نقش پیشگیرنده داشته باشد.