نازایی به زمانی گفته می شود که یک زوج به تعداد دفعات لازم نزدیکی جنسی؛ مخصوصاً قبل و نزدیک به زمان تخمک‌گذاری، داشته باشند و حداقل یک سال برای بچه‌دار شدن تلاش کرده باشند که برای زنان بالای ۳۵ سال این زمان شش ماه است، ولی هنوز موفق به بارداری نشده‌اند و در این هنگام اگر در آزمایش استاندارد ناباروری دلیل باردار شدن پیدا نشود، نازایی بدون علت نامیده می شود. یعنی وقتی زوج آزمایشهای پزشکی مربوط به ناباروری را انجام می دهند، اما هیچ دلیل مشخصی برای آن پیدا نشده است، پزشک دلیل ناباروری را نامشخص اعلام می کند.
تشخیص ناباروری با علت نامشخص چگونه است؟
وقتی یک زوج بعد از یک سال تلاش برای بارداری هنوز موفق نشده‌اند و آزمایشهای معمول ناباروری هم مشکلی نشان نمی دهد، معمولاً ناباروری با علت نامشخص تشخیص داده می‌شود. در این شرایط تخمک‌گذاری به صورت منظم انجام شده است و و لوله‌های رحم هم باز است و چسبندگی یا اندومتریوز وجود ندارد. اسپرم طبیعی تولید می شود و نتایج همه آزمایشهای رایج ناباروری هم طبیعی است. پس دلیل ناباروری چه می تواند باشد؟
دلایل ناباروری با علت نامشخص
عوامل ایمونولوژیک
ممکن است سیستم ایمنی بدن در برابر اسپرم مرد واکنش نشان دهد و آنها را بکشد و مانع تحرک آنها شود یا باعث چسبندگی اسپرم‌ها به یکدیگر شود. پوشش تخمک در برخی زنان نسبت به اسپرم واکنش ایمنی نشان می‌دهد که مانع از چسبندگی اسپرم به تخمک و لقاح می‌شود.
عفونت
باکتری‌های بیماری‌زا می‌توانند باعث بروز موارد ناباروری با علت نامشخص شوند. باکتری بیماری زایی به نام مایکوپلاسمای نوع t ممکن است در مقادیر بسیار کم که با آزمایش قابل تشخیص نیست باعث ناباروری در زنان شود.
ناهنجاری‌های لوله‌های رحم و اندومتریوز
گاهی مکانیسم دریافت تخمک توسط لوله‌های رحم زمان تخمک‌گذاری و انتقال تخمک در لوله‌ها دچار نقص می شود.
غیرطبیعی بودن تخمک
ممکن است دلیل ناباروری بدون علت تولید تخمک‌های غیرطبیعی باشد. یعنی تخمک‌های آزادشده ساختاری غیرطبیعی یا ناهنجاری‌های کروموزومی داشته باشند.
گیر کردن تخمک
ممکن است تخمک پس از تولید و رشد در فولیکول، بدون آزاد شدن از درون فولیکول تبدیل به جسم زرد می‌شود و در درون جسم زرد به دام بیفتد. به این عارضه، سندرم فولیکول پاره‌نشده لوتئینیزه می‌گویند.
ناتوانی اسپرم در نفوذ به تخمک
بعضی وقتها اسپرم‌ها نمی‌توانند وارد تخمک شوند و آن را بارور کنند که این مشکل تنها با لقاح خارج از رحم یا ivf قابل تشخیص است.
مشکلات روانشناختی
مشکلات روانشناختی هم در باروری تأثیرگذارند. همه چرخه‌های هورمونی و تنظیم آنها توسط مغز انجام می‌شود پس این موضوع کاملاً منطقی است.
ناهنجاری‌های فاز لوتئال
فاز لوتئال قسمتی از چرخۀ تخمک‌گذاری است که پس از مرحلۀ آزاد شدن تخمک از تخمدان اتفاق می‌افتد. جسم زرد، هورمون پروژسترون تولید می‌کند که برای آماده‌سازی آندومتر برای پذیرش تخمک بارور ضروری است. تولید پروژسترون ممکن است با مشکلاتی مواجه شود، مثلاً میزان پروژسترون با سرعت بسیار کمی افزایش پیدا کند، سطح هورمون بسیار پایین باشد یا هورمون در بازۀ زمانی بسیار کوتاهی تولید شود. یا ممکن است آندومتر دچار نقص باشد و پاسخ مناسبی به پروژسترون ندهد. نقص‌های فاز لوتئال را می‌توان با انجام بیوپسی آندومتر در زمان مناسب یا با تحت نظر گرفتن ترشح پروژسترون به وسیلۀ انجام آزمایش خون در چند روز متوالی پس از تخمک‌گذاری بررسی کرد.
درمان ناباروری بدون علت چگونه است؟
ممکن است در موارد ناباروری بدون علت فرد بدون هیچ درمانی باردار شود. آمار نشان داده است که یک زوج از سه زوجی که هیچ نوع ناهنجاری و مشکلی در آزمایشهای ناباروری آنها پیدا نشده است، طی سه سال باردار می‌شوند. اما این روشها در درمان ناباروری بدون علت به کار گرفته می شود:
درمان نقص‌های فاز لوتئال
کلومیفن می‌تواند ترشح هورمون fsh را افزایش بدهد و کیفیت فولیکول‌ها را بهبود ببخشد و باعث افزایش کیفیت جسم زرد شود. درمان مستقیم با پروژسترون هم می‌تواند به درمان ناهنجاری‌های فاز لوتئال کمک کند و ممکن است به صورت آمپول یا شیاف واژینال تجویز شود. یکی دیگر از روشهای درمانی ناباروری بدون علت هم تحریک تخمک‌گذاری در کنار تلقیح داخل رحمی اسپرم است. این روش می‌تواند شانس تماس تخمک و اسپرم و در نتیجه لقاح را بیشتر کند.
تنظیم تخمک گذاری
کلومیفن می تواند به تخمک گذاری منظم در زنانی که به طور منظم تخمک گذاری نمی کنند ، کمک کند. این دارو باعث می شود غده هیپوفیز هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لووتیونی بیشتر آزاد کند. گاهی پزشک از گنادوتروپین استفاده می کند این دارو حاوی FSH و LH است. این دارو تزریقی است و برای بیمارانی که به علت مشکل غده هیپوفیز تخمک گذاری نمی کنند، استفاده می شود.به غیر از این روشها ممکن است پزشک متخصص بنا به تشخیصی که دارد از IUI یا IVF هم استفاده کند.