قبل از باردار شدن و در هفته‌های اول بارداری، رحم بین دو استخوان: ساکروم ( استخوان بزرگ در وسط لگن و پایه ستون فقرات) و مفصل لگن، واقع در بالای فرج قرار می‌گیرد. بیشتر رحم‌ها جلو و به سمت ناف شما خم می‌شوند.
اما درصورت ابتلا به ناهنجاری رترووس رحم که با عناوین مختلف نظیر رحم رتروفلکس یا رحم رو به عقب نیز معروف است رحم به طور طبیعی با چرخش به عقب و سمت ستون فقرات رشد می‌کند. بسیاری از زنانی که مشکل رحم رترو دارند از این موضوع مطلع نیستند. لازم به ذکر است که این شرایط هیچ تاثیری در سلامت نوزاد ندارد.
علل به عقب برگشتن یک رحم چیست؟
رحم یک اندام توخالی و شبیه گلابی است که در قسمت تحتانی لگن زنان قرار دارد. درحقیقت رحم جایی است که جنین در طول بارداری در آن‌جا رشد می‌کند. یک خانم بنا به دلایل مختلف ممکن است رحم رتروورسه داشته باشد:
-
ضعف عضلات لگن: بعد از یائسگی یا زایمان، رباط‌هایی که از رحم حمایت می‌کنند می‌توانند سست یا ضعیف شوند. در نتیجه این امر، رحم در یک موقعیت روبه عقب یا کج قرار می‌گیرد.
-
رحم بزرگ: بزرگی رحم به دلیل بارداری، فیبروئید یا تومور می‌تواند موجب عقب رفتن رحم شوند.
-
زخم یا چسبندگی در لگن: رحم یا لگن می‌توانند به دلایلی ازجمله اندومتریوز، عفونت یا سابقه جراحی دچار زخم شوند. بافت زخمی می‌تواند رحم را به عقب کشیده و موجب کج شدن رحم بشود.
-
ژنتیک: رحم برخی زنان به‌طور مادرزادی روبه عقب یا کج است.
نشانه‌های یک رحم روبه عقب چیست؟
قبل از باردار شدن متوجه هیچ یک از نشانه‌های رحم رتروورس نخواهید شد. اما با این وجود ممکن است در ۳ ماه اول بارداری شاهد یک سری علائم باشید:
-
کمردرد: ممکن است مشکل عقب رفتن رحم موجب کمر درد بیشتری شود. هرچند کمردرد یکی از علائم شایع بارداری است.
-
دشواری تخلیه مثانه: برخی از پزشکان معتقدند در موارد بسیار نادر، اگر رحم در حال رشد شما، در طول بارداری به عقب برگردد می‌تواند به مثانه فشار وارد کرده و موجب اختلال در تخلیه آن بشود. ممکن است با ایجاد تغییر در رحم خود احساس راحتی کنید؛ درحال دفع ادرار به سمت عقب خم بشوید. اینکار می‌تواند باعث تغییر جهت رحم از مثانه و موجب تسکین هرنوع فشاری بشود. اگر همچنان خیلی احساس ناراحتی می‌کنید یا به سختی مثانه را تخلیه می‌کنید پزشک ممکن است با دست رحم را دستکاری کند تا راحت‌تر ادرار کنید.
-
پیداکردن کودک سخت‌تر خواهد شد: به احتمال کم ممکن است پزشک در سونوگرافی در پیداکردن کودک دچار مشکل بشود. در این نوع سونوگرافی برای تهیه تصاویر، یک پروب مخصوص روی شکم بیمار حرکت می‌کند. به عبارت ساده کودک کوچک شما کمی از نگاه پزشکان دورتر است. اما این مشکلی نیست.
تشخیص عقب رفتگی رحم
مشکل رحم به‌عقب برگشته را می‌توان به‌راحتی در طی یک معاینه معمولی از لگن تشخیص داد. در این شرایط پزشک برای لمس کردن و وارد کردن فشار به دهانه رحم دو تا از انگشت‌های خود را داخل واژن بیمار می‌کند. سپس دست دیگر خود را روی شکم بیمار قرار داده و به‌آرامی به شکم فشار وارد می‌کند تا بتواند رحم را بین دو دست خود بگیرد. اینکار کمک می‌کند تا پزشک برای تعیین شکل، اندازه، موقعیت یا تشخیص رشد غیرطبیعی بتواند رحم را لمس کند. سونوگرافی شکم نیز می‌تواند به تشخیص عقب رفتگی رحم کمک کند.
عقب رفتگی رحم و بارداری
عقب برگشتن رحم معمولا تاثیری در توانایی بارداری ندارد. یک رحم رتروورسه در طول سه ماه اول بارداری ممکن است فشار بیشتری را به مثانه وارد کند. این امر ممکن است موجب افزایش بی‌اختیاری ادرار یا دشواری دفع ادرار شود. عقب رفتگی رحم در برخی زنان می‌تواند موجب کمردرد نیز بشود. در چنین شرایطی ممکن است تا بزرگ شدن رحم به‌دلیل بارداری دیدن آن از طریق سونوگرافی سخت‌تر بشود.
پزشک ممکن است در طی سه ماه اول بارداری برای بررسی پیشرفت حاملگی مجبور باشد از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده کند. رحم در اواخر سه ماه اول بارداری یعنی معمولا بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۲ باید بزرگ و صاف بشود. این امر موجب می‌شود رحم از لگن جدا شده و دیگر به عقب متمایل نشود.
برخی مواقع، رحم قادر به انجام چنین تغییری نیست. این شرایط گاهی اوقات ناشی از حالت چسبندگی است که رحم را به لگن متصل نگه می‌دارد. اگر رحم به جلو حرکت نکرد خطر سقط جنین افزایش می‌یابد. چنین شرایطی که غیرمعمول است به رحم احتباس یافته معروف است. اگر چنین ناهنجاری را زود و به موقع تشخیص دهیم می‌توانیم مشکل را اصلاح و خطر سقط جنین را کاهش یا از بین ببریم.
درصورت باردار بودن و یا داشتن هر یک از مشکلات زیر خیلی زود پزشک را در جریان امر قرار دهید:
-
ناتوانی متداوم در دفع ادرار
-
درد در ناحیه شکم یا نزدیکی مقعد
-
یبوست
-
بی‌اختیاری ادرار
تاثیر در رابطه جنسی
رابطه جنسی دردناک می‌تواند برای خانم‌ها یک مشکل باشد. پزشکان هنوز مطمئن نیستند که چه عواملی موجب چنین ناراحتی می‌شود اما با این وجود نظریه‌های مختلفی در اینباره وجود دارد:
-
رحم رترووس می‌تواند باعث شود تا دهانه رحم به‌صورت متفاوت در واژن قرار داشته باشد. این درد می‌تواند ناشی از حالتی باشد که آلت تناسلی در طول مقاربت جنسی در اثر تکان خوردن به دهانه رحم ضربه می‌زند.
-
رباط‌هایی که از رحم حمایت می‌کنند ممکن است کشیده شده یا در جهات متفاوت از رحم حرکت کنند. این امر نیز می‌تواند موجب درد و ناراحتی در طول رابطه جنسی شود.
-
فرضیه دیگر این است که حالت رترووسه بودن یک رحم می‌تواند موجب تراکم وریدی در لگن بشود. این بدین معناست که رگ‌ها در اندام‌های تولید مثل رشد کرده و مملو از خون می‌شوند.
گاهی اوقت یک تغییر موقعیت ساده می‌تواند ناراحتی رابطه جنسی دردناک را کم کند. بسیاری از خانم‌هایی که مشکل رحم رترو دارند معمولا ترجیح می‌دهند در حالت رو در رو با همسر خود رابطه جنسی برقرار کنند. نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که خانم‌ها باید با همسر خود درارتباط با این‌که در چه شرایطی راحت یا ناراحت هستند صحبت کنند.
درمان
چند مورد گزینه درمانی وجود دارد که می‌تواند در اصلاح موقعیت رحم مفید باشد. اگر یک خانم دچار علائم حادی است که در زندگی یا توانایی باردارشدن او تاثیر می‌گذارد می‌توان از این داروها استفاده کرد.
دستگاه پساری
رحم‌بندها از جنس سیلیکون یا پلاستیک هستند. رحم‌بندها دستگاه کوچکی هستند که می‌توانند به‌منظور نگه داشتن رحم در موقعیت مناسب در داخل واژن قرار گیرند. این تجهیزات را می‌توان به صورت موقت یا دائمی استفاده کرد. البته اگر برای طولانی مدت در داخل واژن قرار گیرند ممکن است موجب عفونت شوند.
روش‌های جراحی
در برخی موارد، ممکن است جهت تغییر دادن موقعیت رحم و کاهش یا از بین بردن درد به جراحی نیاز باشد. روش‌های مختلف جراحی وجود دارد که شامل:
-
روش جراحی تعلیق رحم: این نوع جراحی را می‌توان به صورت لاپاراسکوپی ، واژینالی یا شکمی انجام داد.
-
جراحی بالابردن رحم: این روش نوعی جراحی لاپاراسکوپی است که انجام آن حدودا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
ورزش‌ها
گاهی اوقات پزشک ممکن است با دست رحم را دستکاری کند و آن را در موقعیت صاف قرار دهد. در چنین شرایطی، انواع خاصی از تمرینات وجود دارند که در تقویت رباط‌ها و تاندون‌هایی که رحم را در موقعیت صاف نگه می‌دارند موثر هستند. تمریناتی که ممکن است مفید باشند شامل:
حرکت زانو به سمت قفسه سینه
به پشت دراز بکشید، هر دو زانوها را خم کرده و کف پاها را روی زمین بگذارید. هر بار به آرامی یک زانو را تا قفسه سینه بلند کنید. خیلی آرام زانو را با هر دو دست به سمت سینه بکشید. به مدت ۲۰ ثانیه این حالت بمانید و سپس رها کنید. این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
انقباضات لگن
این تمرینات برای تقویت عضلات کف لگن انجام می‌شوند. به پشت دراز بکشید و هر دو دست را در حالت ریلکس در طرفین خود قرار دهید. در حالیکه هر دو باسن خود را از زمین بلند می‌کنید نفس را به داخل بکشید. خود را در این حالت نگه داشته و هنگام پایین آوردن باسن نفس را به بیرون بدمید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
ورزش کگل
ورزش کگل می تواند به درمان عقب رفتگی رحم کمک کند.
عضلات کف لگن را به مدت ۵ ثانیه فشار دهید
وقتی که تازه شروع به انجام این ورزش می‌کنید باید گفت که یک تمرین فوق‌العاده است. قرار نیست با انقباض طولانی مدت این عضلات به آن‌ها فشار زیادی وارد کنیم. اگر ۵ ثانیه برای شما خیلی زیاد است می‌توانید انقباض عضلات را با ۲ تا ۳ ثانیه شروع کنید.
عضلات را به مدت ۱۰ ثانیه رها کنید
در حالت ایده آل، شما باید همیشه قبل از تکرار ورزش به مدت ۱۰ ثانیه به عضلات کف لگن استراحت دهید. اینکار باعث می‌شود عضلات فرصت کافی برای شل یا ریلکس شدن داشته و دچار کشیدگی نشوند. قبل از شروع تکرار بعدی تا ۱۰ بشمارید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید.
این تمرین را می‌توان به عنون ۱ ست ورزش کگل درنظر گرفت. اگر ورزش را با فشردن عضلات به مدت ۵ ثانیه شروع کردید بهتر است ۱۰ ثانیه به خود استراحت دهید و این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید. این روش برای ۱ بار تمرین کگل باید کافی باشد و باید همین ست ۱۰ تایی را ۳ تا ۴ بار در روز نه بیشتر انجام دهید.
کگل pull – in را انجام دهید
برای انجام این تمرین، عضلات کف لگن را به‌عنوان یک ظرف توخالی درنظر بگیرید. عضلات باسن خود را منقبض کنید و سپس پاها را به بالا و به داخل بکشید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید و سپس رها کنید. این تمرین را ۱۰ بار پشت سر هم انجام دهید. تکمیل این تمرین باید تقریبا ۵۰ ثانیه طول بکشد.