این موضوع طبیعی است که زنان پس از زایمان دچار خونریزی شوند و مقداری لخته خون از بدن آنها خارج گردد زیرا رحم در این زمان منقبض و کوچکتر می‌شود. در طول این دورۀ بهبود، بدن زن فرآیند احیاء خود را به وضعیت پیش از زایمان آغاز و خود را برای شیردهی از پستان آماده میکند.
لخته‌های خون پس از زایمان
دو نوع لختۀ خون وجود دارد که زنان باید پس از زایمان در انتظار خروج آنها از بدن خود باشند:
• لخته‌هایی که در روزهای پس از تولد بچه از واژن زن خارج می‌شود، که ایجاد آنها ناشی از ریزش دیوارۀ رحم و جدا شدن جفت است.
• لخته‌هایی که داخل وریدهای بدن شکل میگیرند - این لخته‌ها نادرند اما میتوانند تهدیدی برای حیات زنان باشند.
در حالی که برخی خونریزیها و لخته‌ها مسائلی قابل انتظار به شمار میروند، در صورت زیاد بودن میزان لخته‌ها یا بزرگ بودن اندازۀ آنها، بروز خونریزی به صورت نامعمول یا وجود هر گونه علایم نگران کننده، زنان باید به پزشک مراجعه کنند.
در عین حال این موضوع حیاتی است که زنان نشانه‌های لخته خون خطرناک درون ورید را بشناسند.
خون سالم میتواند لخته شود یا برای پیشگیری از خونریزی بیش از حد بر اثر بریدگی یا جراحت به هم بچسبد.
وقتی بدن پس از تولد بچه جفت را میاندازد، خون ممکن است درون رحم جمع شود و به شکل لخته دربیاید. در طول نخستین 24 ساعت پس از زایمان، وقتی جریان خون در بیشترین میزان خود قرار دارد، بسیاری از زنان یک یا تعداد بیشتری لخته‌های خون بزرگ دفع میکنند.
وقتی زن باردار است، بدن وی عامل لخته کنندۀ خون بیشتری تولید میکند و آنها به پیشگیری از خونریزی بیش از حد در طول تولد بچه کمک میکنند. به هر حال، این وضعیت زنان را در ریسک بالاتری برای ابتلاء به لخته‌های خونی خطرناک درون وریدها قرار میدهد.
بر مبنای اعلام "انجمن قلب آمریکا" ریسک زنان برای ابتلاء به این نوع لخته‌ها در طول شش هفتۀ پس از تولد بچه 10 بار بیشتر از میزان نرمال است.
یک مطالعه نشان میدهد که این ریسک در طول دورۀ مورد بحث حتی میتواند تا 22 برابر افزایش یابد. ریسک ابتلاء به این لخته‌ها پس از گذشت 18 هفته از زایمان به سطح نرمال برمیگردد.
پس از تولد بچه چه چیز انتظار میرود
ترشحات نرمال جدار داخلی رحم پس از تولد بچه لوچیا نامیده می‌شود. این ترشحات ترکیبی از خون، مخاط، بافتهای دیگر، و مقدار باکتری است.
اغلب زنان متوجه میشوند که ترشحات لوچیا در آنان در طول 1 تا 3 روز نخست پس از وضع حمل در بیشترین مقدار خود است و در طول هفتههای بعدی کمتر می‌شود.
هر زنی منحصر به فرد است، اما اغلب زنان میتوانند منتظر روال زیر باشند:
• 24 ساعت پس از زایمان: خونریزی در بیشترین حد خود است و خون رنگی روشن دارد. لخته‌های خون ممکن است از نظر اندازه متفاوت بوده طیفی از بزرگ) هماندازۀ توپ گلف (تا کوچک (یک چهارم اولی) را شامل شوند. هر گونه خیس شدن نوار بهداشتی در طول یک ساعت باید به نظر کارکنان بخش پزشکی برسد زیرا این میتواند نشانهای از خونریزی جدی باشد.
• تا 6 روز پس از زایمان: سرریز خون باید تدریجاً کاهش یابد و به جریان خون در عادت ماهانۀ نرمال نزدیک شود. لخته‌ها از نظر اندازه در حد یک‌چهارم توپ گلف یا کوچکترند. خون قهوهای شده یا به قرمز متمایل به صورتی و حالتی آبکی رنگ میبازد. اگر ریزش خون قرمز ادامه پیدا کند زنان باید با پزشک مشورت نمایند زیرا این وضعیت نشان میدهد که خونریزی به طور کامل روند نزولی و فروکش یافتن را طی نمی‌کند.
• 7 تا 10 روز پس از زایمان: خون باید کماکان رنگ قهوهای تیره خود را داشته یا به قرمز متمایل به صورتی رنگ باخته باشد. جریان خون باید نسبت به هفتۀ اول پس از زایمان خفیف‌تر شده باشد. به هر جهت، زنان شیرده ممکن است متوجه ترواش مقدار کمی خون در طول شیردهی یا پس از پمپاژ شیر شوند.
11 • تا 14 روز پس از زایمان: جریان خون سیر خفیف‌تر شدن خود را ادامه میدهد و لخته‌ها بسیار کوچک خواهند بود. برخی از زنان متوجه میشوند که پس از فعالیت جسمانی جریان خون به طور موقت در آنان از نظر رنگ تیرهتر یا روشنتر می‌شود.
• 2 تا 6 هفته پس از زایمان: زنان ممکن است ساعتهای متمادی را بدون هر گونه خونریزی پشت سر بگذارند. جریان ترشح به سفید یا زرد تغییر رنگ میدهد زیرا رحم برای برگشتن به وضعیت پیش از بارداری در حال کار است.
• 6 هفته پس از زایمان: وجود مقادیر کوچک لکههای قهوهای یا زرد رنگ پدیدهای نرمال محسوب می‌شود. خونریزی سنگین باید دور تازۀ پریود عادت ماهانه باشد، به ویژه اگر زن در حال شیردهی نباشد. به هر حال، هر خونریزی جدید یا لختۀ تازه باید توسط پزشک یا ماما مورد بررسی قرار گیرد.
زنان باید در طول حداقل 6 هفتۀ اول پس از زایمان از گذاشتن تامپون یا هر چیزی در واژن خودداری کنند. برخی از زنان حتی باید زمان طولانیتری این اجتناب را ادامه دهند.
زنان باید به طور معمول در فاصلۀ 4 تا 6 هفته پس از وضع حمل برای بررسی یا چکاپ به متخصص زنان مراجعه کنند. هر زنی که دچار عوارضی شده یا دارای زایمان به روش سزارین بوده باشد باید این مراجعه را زودتر انجام دهد.
نشانه‌های لخته خون خطرناک
اگر لخته خون پس از زایمان درون یک ورید تشکیل شود، این احتمال وجود دارد که بدن قادر به حل کردن آن نباشد. برخی از اوقات، این لخته میتواند درون ورید درهم شکسته و به ریهها وارد گردد، که در این حالت آمبولی ریوی نامیده می‌شود.
با شیوع بسیار کمتر مسأله تشکیل لخته در شریان‌های قلب یا مغز مطرح است، که میتواند به حمله قلبی یا استروک منجر شود.
از آنجا که زنان پس از زایمان به طور مشخص در ریسک بالایی از ابتلاء به لخته خون در ورید قرار دارند، آنها باید از تمامی نشانه‌های بالقوه که میتوانند به ایجاد لخته تهدیدگر زندگی منجر شود آگاه باشند.
نشانهها و علایم لخته خطرناک شامل موارد زیر است:
• درد، سرخی، ورم، یا احساس گرما در پا، که ممکن است نشان دهندۀ ترمبوز ورید عمقی (DVT) باشد
• تنگی نفس یا مشکلات تنفسی
• درد قفسه سینه
• سرگیجه یا غش کردن
• لرز یا سرد شدن پوست
• سرعت گرفتن ضربان قلب
برخی از زنان در ریسک بالاتری برای دچار شدن به یکی از این لخته‌ها قرار دارند. ریسک فاکتورهای اضافی شامل موارد زیر است:
• داشتن سابقۀ ابتلا به لخته خون
• تاریخچه خانوادگی ابتلاء به لخته‌های خون یا اختلالات لخته شدن خون
• داشتن اضافه وزن
• سن بالای 35 سال
• گذراندن زمان زیادی در بستر استراحت در دورۀ بارداری یا نشستن در طولانی مدت
• زایمان دوقلویی یا سهقلویی
• ابتلاء به دیگر اختلالات پزشکی مثل بیماریهای خودایمنی، سرطان یا دیابت
آیا میتوان از بروز لخته خون پیشگیری کرد؟
ریزش مقداری خون در لوچیا پس از زایمان نرمال است و قابل پیشگیری نیست.
به هر حال، راههایی برای کمک به پیشگیری از عوارض ناشی از لخته‌های بالقوه کشنده خون در بدن وجود دارد. این راهها شامل موارد زیرند:
• برخاستن از بستر و حرکت منظم در طول روز
• باخبر بودن از هر گونه ریسک فاکتور شخصی مرتبط به لخته‌های خون، و مطرح کردن این موارد با پزشک یا متخصص بیماریهای زنان
• آغاز ورزش وقتی پزشک انجام این کار را تأیید میکند
• مراجعه به پزشک پس از زایمان بر مبنای زمان تعیین شده از سوی دکتر
• آگاهی از نشانهها و علایم لخته خون، فهرست شده در بالا
هموراژ یا خونریزی بیش از حد پس از زایمان
هموراژ یا خونریزی بیش از حد پس از زایمان ممکن است به دلایل متعددی اتفاق بیفتد. خونریزی ادامهدار میتواند به کاهش شدید و بالقوه کشنده خون منجر شود.
خونریزی پس از زایمان یکی از عوارض مهم مبتلابه زنان پس از زایمان در سراسر جهان است، اگرچه میزان مرگ و میر بر اثر آن در گذر زمان کاهش یافته است.
دلایل به طور معمول شامل موارد زیر است:
• رحم به شکلی که باید منقبض نشده و آرام نمیگیرد) این شایعترین مورد است(
• جراحت کانال زایمانی، دهانه رحم یا دیگر ساختارها
• مشکلات لخته شدن خون
• قسمتی از جفت همچنان متصل به رحم باقی مانده است
پس از زایمان کردن زن، رحم وی باید منظماً از سوی دکتر و پرستاران بررسی شود تا اطمینان حاصل گردد که رحم در حال انقباض و کوچک شدن است. اگر رحم نرم و سست احساس شود، یا زائو دچار خونریزی شدید باشد، نیاز به مراقبت اورژانسی مطرح است.
درمان خونریزی بیش از حد پس از زایمان عبارت است از:
• قرار گرفتن در معرض یک اقدام پزشکی که در آن دکتر برای کمک به انقباض رحم با دست‌هایش بر آن فشار وارد میکند.
• وارد کردن یک بالون کوچک به درون رحم برای توقف خونریزی
• استفاده از اکسی‌توسین یا یک دارو با ویژگیهای مشابه که سبب انقباضات رحمی می‌شود.
• اقدامات تخصصی پزشکی برای انسداد جریان خون به شریان‌های رحم
• تزریق خون برای جایگزینی خون از دست رفته
• در موارد شدید و تهدیدگر زندگی، جراحی برای خارج کردن رحم (هیسترکتومی) انجام می‌شود.
چه هنگامی به متخصص زنان مراجعه کنیم
با توجه به تغییرات متعددی که پس از زایمان برای بدن زن رخ میدهد، ممکن است دانستن اینکه چه چیز نرمال است دشوار باشد. زنان باردار باید با پزشک در مورد نوع خونریزی که احتمالاً در پیش رو خواهد بود مشورت کنند. آنها در عین حال میتوانند در مورد هر ریسک فاکتوری که در مورد لخته‌های داخلی خطرناک در مورد آنان مطرح است مشورت نمایند.
در کل، هر گونه علایم غیر معمول، لخته‌های بزرگ یا بیش از حد، خونریزی سنگین، نشانه‌های ایجاد لخته در ورید، و احساس ناخوشی، همگی دلایلی هستند که مشورت با پزشک متخصص زنان را موجه مینمایند.