زوجینی که پس از یک سال تلاش برای بارداری بدون استفاده از روشهای جلوگیری باردار نشدند حتما باید جهت بررسی های لازم به متخصص زنان مراجعه کنند تا فاکتورهای بسیاری را مورد بررسی قرار دهند، البته این زمان در زوجینی که بشتر از سی الی سی و پنج سال سن دارند این زمان به شش ماه کاهش می یابد. قبل از تشخیص علت ناباروری ابتدا مجموعی از آزمایشات بر روی زوجین انجام می شود. در ادامه با عنوان آزمایش ناباروری زنان به تست هایی می پردازیم که ما را در تشخیص علت زمینه ای ناباروری در زنان هدایت می کند. در بررسی علل ناباروری در زنان متخصص نازایی ابتدا بررسی می کند آیا تخمک گذاری روی می دهد، آیا تخمدان ها قادر به تولید تخمک می باشند و آیا در نیمه دوم چرخه قاعدگی رحم آمادگی پذیرش بارداری را دارد.
آزمایش تخمک گذاری
آزمایش های بررسی ناباروری زنان برای بررسی روند تخمک گذاری شامل نمودار دمای بدن، کیت پیش بینی کننده تخمک گذاری و برخی آزمایشات خونی و سونوگرافی می باشد. در آزمایشات خونی مقدار استروژن و هورمون جسم زرد اندازه گیری می شود همچنین روند رشد فولیکول ها با استفاده از سونوگرافی ارزیابی می گردد.
آزمایش بررسی سطح هورمون‌ها
پزشک معمولاً برای زنانی که مشکل باروری دارند، آزمایش‌های خونی را به منظور بررسی سطح هورمون‌های مؤثر در باروری درخواست می‌کند. در این آزمایش‌های خون، سطح هورمون‌های هیپوفیزی، تخمدانی و تیروئیدی شامل هورمون‌های lh، fsh، پروژسترون، تستسرون، پرولاکتین و تیروئید اندازه‌گیری می‌شود. انجام این آزمایش‌های هورمونی به پزشک برای بررسی ذخیرۀ تخمدان یعنی تعداد فولیکول‌ها و همچنین کیفیت تخمک‌ها و همچین بررسی وجود سایر مشکلاتی کمک خواهد کرد که ممکن است در فرایند تخمک‌گذاری تأثیرگذار باشد.
برای بررسی سطح هورمون fsh، پزشک آزمایش خون روز سوم عادت ماهانه را تجویز می‌کند. در این آزمایش، سطح هورمون fsh و سایر هورمون‌ها مانند lh، پرولاکتین، استرادیول e2 در روز سوم عادت ماهانه اندازه‌گیری می‌شود. بالا بودن سطح fsh و lh می‌تواند بیانگر نارسایی زودرس تخمدان باشد. بالا بودن lh و کم بودن fsh می‌تواند نشان‌دهندۀ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا مشکل در فاز لوتئال عادت ماهانه باشد.
همچنین ممکن است آزمایش تعیین سطح هورمون‌های دیگری مثل Inhibin b test و آنتلی‌مولرین یاamh را درخواست دهد. این آزمایش‌ها نیز برای بررسی ذخایر تخمدان و عملکرد تخمدان به پزشک کمک خواهد کرد. بررسی سطح پرولاکتین و هورمون‌های تیروئید نیز اهمیت دارد. این هورمون‌ها می‌تواند به طور غیرمستقیم در میزان باروری تأثیر بگذارند. پزشک ممکن است همراه با آزمایش هورمونی، انجام آزمایشهایی برای بررسی بیماری‌های خودایمنی یا دیابت را نیز درخواست کند.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.
آزمون چالش تحمل کلومیفن‌سیترات
یکی از آزمایشهایی که برای ارزیابی ذخایر تخمک انجام می‌شود، آزمون چالش تحمل کلومیفن‌سیترات است. در این آزمایش، پزشک ابتدا با درخواست یک آزمایش خون در روز سوم دوره عادت ماهانۀ زن، سطح هورمون‌های fsh و استرادیول e2 را بررسی می‌کند. سپس از روز پنجم تا نهم عادت ماهانه، دُز مشخصی از قرص کلومیفن‌سیترات را برای زن تجویز می‌کند. دز تجویزی معمولاً ۱۰۰ میلی‌گرم در روز است.
بعد از آن در روز دهم عادت ماهانه، مجدداً درخواست آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح fsh و استرادیول e۲ را می‌دهد. مقایسۀ تغییرات سطح این دو هورمون، قبل و بعد از مصرف کلومیفن‌سیترات اطلاعات خوبی در مورد ذخایر تخمدان در اختیار پزشک قرار خواهد داد. سطح هورمونfsh و معمولاً در روز دهم باید از سطح آن در روز سوم کمتر باشد. بالا بودن سطح fsh در روز دهم یا روز سوم، هر دو به معنی وجود مشکل در تخمدان و نارسایی تخمدان است.
آزمایش عملکرد تخمدان
آزمایش های بررسی ناباروری زنان برای تست عملکرد تخمدان شامل بررسی برخی فاکتورها در خون و انجام سونوگرافی می باشد. برای مثال در روز سوم از پریود نمونه خون به منظور اندازه گیری هورمون محرک فولیکول اندازه گیری می شود. افزایش مقدار این هورمون به معنی کاهش کیفیت تخمک ها می باشد. در این زمان مقدار استروژن نیز اندازه گیری می شود. افزایش استرادیول نیز نشانه کیفیت پایین تخمک می باشد. همچنین در روزهای متعدد در طول چرخه بعد از افزایش هورمون جسم زرد با استفاده از سونوگرافی روند تخمک گذاری مانیتور می گردد.
آزمایش فاز لوتئال
در این مورد از آزمایش ناباروری زنان آزمایش خون با هدف اندازه گیری مقدار پروژسترون پلاسما و برخی هورمون ها انجام می شود. افزایش مقدار پروژسترون در پایان چرخه نشان می دهد که تخمک گذاری روی داده است. همچنین مقدار پرولاکتین، آندروژن و هورمون محرک تیروئید نیز به عنوان بخشی از آزمایش ناباروری زنان اندازه گیری می شود. بعد از روز 21 چرخه ممکن است از دیواره داخلی رحم نمونه برداری شود. این آزمایش ناباروری زنان نشان می دهد آیا بافت دیواره رحم برای پذیرش رویان در آن زمان مناسب بوده است یا نه.
آزمایش بررسی مخاط دهانه رحم بعد از نزدیکی
این مورد آزمایش ناباروری زنان در میانه چرخه و مدت کوتاهی بعد نزدیکی انجام می شود و طی آن کیفیت و کمیت مخاط دهانه رحم و حضور اسپرم زنده و متحرک در آن بررسی می شود.
آزمایش بررسی عملکر ارگان های تناسلی
هیستروسالپینگوگرافی، هیستروسکوپی، لاپاراسکوپی، سونوهیستوگرافی و سونوگرافی از جمله مواردی است که در این مرحله مورد توجه قرار دارد. هیستروسالپینگوگرافی که یکی از موارد آزمایش ناباروری زنان می باشد در نیمه اول چرخه با استفاده از آب یا روغن برای شناسایی ناهنجاری های ساختاری رحم و لوله های فالوپ انجام می شود. هیستروسکوپی یکی دیگر از موارد آزمایش ناباروری زنان می باشد که با وسیله ای شبیه به تلسکوپ و مجهز به نور داخل رحم ارزیابی می گردد. در لاپاراسکوپی که با استفاده از بیهوشی انجام می شود ارگان های لگنی مانند رحم، تخمدان ها و فضای خارج از لوله های فالوپ زیر دید مستقیم ارزیابی می شود. اگر ضایعات اندومتریوز در این میان مشخص شود می توان با استفاده از لیزر یا کوتر اقدام به برداشت آن نمود. سونوهیستوگرافی نوعی سونوگرافی با استفاده از سالین می باشد که امکان معاینه دقیق حفره رحمی را فراهم می کند.