امروزه زنان بیش از هر زمان دیگری مایلند تا در حد امکان دیرتر بچهدار شوند. فریز کردن تخمک (انجماد تخمک) میتواند زن را قادر سازد تا بارداری را به مراحل بعدی زندگی خود موکول کند.
اغلب زنان در اواخر دهه چهل یا اوایل دهه 50 زندگی خود وارد مرحله یائسگی میشوند. در سالهای پیش از یائسگی توان باروری در زنان کاهش مییابد. اگرچه تجارب زنان مُسنتر ممکن است به این معنی باشد که آنان مادران بهتری خواهند بود، تحقق باروری در آنان به آسانی انجام آن در زنان جوانتر نیست.
زنانی که انجماد تخمک را در مد نظر دارند باید آگاه باشند که شانس بارداری موفق با تخمک منجمد شده کمتر از بارداری با تخمک تازه است. در هر حال، کاربرد تخمک منجمد میتواند امیدی برای بارداری در آینده باشد، چیزی که در گذشته ناممکن مینمود.
انجماد تخمک چیست؟
همچنان که زن پا به سن میگذارد کیفیت تخمک‌ها در او رو به نزول میرود. تخمک‌ها ممکن است دارای ناهنجاریهای بیشتری شوند و پس از یائسگی تخمکگذاری در زنان متوقف می‌شود.
اگر زنی خواهان بچه باشد اما نتواند یا آمادگیاش را نداشته باشد، میتواند تخمکهای خود را برای استفاده در آینده منجمد کند.
پیش از آغاز فرآیند انجماد تخمک، پزشک تاریخچه باروری کاملی را تهیه می‌کند، چرخه عادت ماهانه زن را مورد ارزیابی قرار میدهد و برای ارزیابی میزان هورمونها از تستهای خونی لازم استفاده می‌کند.
تخمدان زن معمولاً در طول هر ماه فقط یک تخمک آزاد می‌کند. هر قدر تعداد تخمک در دسترس برای منجمد کردن کمتر باشد، شانس بارداری موفق با تخمک منجمد شده کمتر خواهد بود.
برای دستیابی به حداکثر تخمکهای در دسترس، زن برای تحریک تخمدان به تولید بیشتر تخمک، مورد هورمون درمانی قرار میگیرد. این درمان معمولاً نیازمند آن است که زن در محیط خانه روزانه 1 تا 3 بار به خود هورمون تزریق کند.
اکثر زنان حداقل یک ماه پیش از تزریق هورمونی قرصهای ضد بارداری مصرف میکنند. این داروها سبب سرکوب چرخه عادت ماهانه میشوند و این وضعیت احتمال موفقیت کارکرد هورمونها را افزایش میدهد.
تعداد و نوع هورمونهایی که به زن داده می‌شود از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است.
درمان به صورت معمول شامل موارد زیر است:
- در حدود 2 هفته تزریق هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون جسم زرد، که محرک تخمدان برای تولید تخمک بیشتر می‌شود.
- یک تزریق هورمون آزاد کننده گونادوتروپین (GnRH) در حدود اواسط عادت ماهانه، که مانع از بروز تخمکگذاری در اوایل عادت ماهانه می‌شود
- یک تزریق گونادوتروپین کوریونیک انسانی (hCG) برای تحریک تخمکگذاری
پزشک کار بر روی نمونه خون را برای ارزیابی اثرات هورمون درمانی به صورت منظم دنبال می‌کند. زن همچنین دستکم یک آزمایش اولتراسوند برای کشف تخمکگذاری و ارزیابی رشد تخمک انجام میدهد.
وقتی تخمک‌ها رسیده یا بالغ میشوند، پزشک برای به دست آوردن آنها سوزنی را به درون فولیکولهای تخمدان داخل می‌کند. پزشک معمولاً برای هدایت این عمل از اولتراسوند استفاده می‌کند، اما اگر تخمک‌ها از طریق اولتراسوند قابل مشاهده نباشند، ممکن است پزشک برای دستیابی به تخمک عمل جراحی شکم را بر روی زن انجام دهد.
با این رویکرد تهاجمیتر، پزشک شکاف کوچکی در ناحیه شکم زن ایجاد و برای استخراج تخمک‌ها سوزن را به درون فولیکولها داخل می‌کند.
پس از استخراج تخمک‌ها ضروری است که آنها در اولین فرصت ممکن منجمد شوند. تخمک‌ها پر از آب هستند که میتواند در صورت انجماد فوری تخمک‌ها به کریستالهای آسیب زننده تبدیل شود. برای پیشگیری از این مشکل، پزشک محلول خاصی را پیش از منجمد کردن تخمک‌ها به درون آنها تزریق می‌کند.
زمانی که زن آماده استفاده از تخمکهای خود باشد، تحت باروری در محیط آزمایشگاهی (IVF) قرار میگیرد.
در روش IVF با استفاده از اسپرم شریک جنسی زن یا اسپرم اهدایی، تخمک در محیط آزمایشگاهی بارور می‌شود. اگر این فرآیند کارآیی نشان دهد، تخمک و اسپرم جنینی به وجود میآورند که پس از چند روز در زهدان زن کاشته می‌شود. اغلب کلینیکهای باروری سعی میکنند در یک زمان چندین جنین را رشد دهند تا شانس بارداری موفق افزایش یابد.
چه کسی باید انجماد تخمک را در مد نظر داشته باشد؟
در زنان جوانتر به شکل قابل ملاحظهای نرخ موفقیت تخمکگذاری بالاتر از زنان مسنتر است. زنانی که مایل به داشتن تخمکهای منجمد شده هستند باید در حد امکان هرچه زودتر این کار را انجام دهند.
هیچ نوع ضمانتی برای منتج شدن فرزند زنده از تخمک منجمد شده وجود ندارد. شانس هر تخمک منجمد برای تبدیل به نوزاد زنده در حدود 2 تا 12 درصد است. عواملی نظیر سلامت رحم، سن، و سلامت عمومی بر شانس زن در مورد بارداری تأثیرگذار هستند.
برخی از دلایلی که زنان تخمکهای خود را منجمد میکنند عبارتند از:
- برنامههای کاری و تحصیلی: زنانی که مایلند تحصیلات عالی یا الزامات شغلی خود را دنبال کنند ممکن است در سالهای جوانی برای اطمینان از دسترسی به تخمک سالم در سالهای بالاتر عمر به انجماد تخمک مبادرت ورزند.
- تأخیر رمانتیک: زنانی که مایلند از همسر خود باردار شوند، اما هنوز فردی را به این منظور در دسترس ندارند، ممکن است تخمک خود را برای استفاده در آینده منجمد کنند.
- سرطان: شیمیدرمانی و دیگر درمانهای سرطان معمولاً باعث نابودی باروری می‌شود. باروری سرطان ممکن است به معنی برداشتن تخمدان زن باشد.
- عفونتها، نارسایی ارگان و دیگر نگرانیهای مرتبط به سلامت: طیف گستردهای از مشکلات سلامت میتوانند برای کیفیت تخمک مضر باشند.
- انجماد تخمک میتواند برای زنانی که بر اثر ابتلاء به بیماری‌های جدی که باروری را کاهش میدهند تحت درمان قرار دارند، امیدی برای آینده باشد.
هزینهها و عوارض جانبی
منجمد کردن تخمک ممکن است هزینهبر و گران باشد و اغلب بیمهها هزینه مربوط به این اقدام را پوشش نمیدهند.
یک چرخه واحد در انجماد تخمک تا 10000 دلار هزینه در بر دارد. دیگر هزینهها شامل نگهداری تخمک‌ها و انجام IVF است که میتواند تا 5000 دلار دیگر هزینه ایجاد کند.
- پس از استخراج تخمک زن ممکن دچار گرفتگی، نفخ، و لکه‌بینی شود. دیگر عوارض جانبی ناخواسته شامل افزایش وزن، نفخ، نوسان خُلقی و انواع سردرد است، که علت بروز آنها انجام هورمون درمانی اضافی بر روی زنان است.
در موارد نادر، تحریک تخمک میتواند باعث اختلالی شود که تحت عنوان سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (HSS) شناخته می‌شود. اثرات HSS میتواند شامل درد، تهوع، و افزایش وزن قابل توجهی به میزان 12 تا 16 کیلوگرم در طول چند روز باشد. در موارد بسیار نادر، HSS میتواند سبب ایجاد لخته خونی در ناحیه ساق پا و تنگی نفس شود.
بر مبنای برخی مطالعات، عوارض درازمدت میتواند شامل ریسک بالاتر ابتلاء به سرطان تخمدان باشد.
آیا تخمک منجمد به بارداری زنان کمک می‌کند؟
دادههای مربوط به فرجام بارداری با استفاده از تخمک منجمد مخدوش است. یک مرور کوچک مقیاس بر دادههای ذوب تخمک دریافته است که از 414 تخمک ذوب شده در سال 2013 تعداد 99 تولد منجر به نوزاد زنده به دست آمد که بدین معنی است که اندکی بیش از 1 مورد از هر 4 مورد موفقیتآمیز بوده است. تحقیق مزبور همچنین نشان میدهد که احتمال ایجاد بارداری با استفاده از تخمک منجمد کمتر از تخمک تازه است.
این نشان میدهد که زنان باید برای باردار شدن چند بار تحت انجام IVF قرار گیرند.
عواملی که بر موفقیت انجماد تخمک و عمل ذوب آن تأثیرگذار هستند شامل موارد زیر میشوند:
- سن زن در هنگام منجمد کردن تخمک وی: زنان جوانتر تخمکهای بیشتری تولید میکنند که احتمال آسیب دیدن آنها کمتر است
- سن زن در هنگام ذوب تخمک منجمد و انجام :IVF زنان جوانتر دارای شانس بیشتری برای باردار شدن هستند
- کیفیت اسپرم: احتمال ایجاد جنین سالم و بارداری موفق با استفاده از اسپرم سالم بیشتر است
- تعداد تخمکهای منجمد شده: تعداد زیاد تخمک امکان بیشتری برای موفقیت چرخه IVF ایجاد می‌کند
تخمکهای منجمد شده چقدر دوام میآورند؟
منجمد کردن تخمک مانع پیر شدن آن می‌شود. یک تخمک منجمد چند ساله معمولاً از تخمک تازه برگرفته از زنان مسنتر سالمتر است.
اغلب مطالعات مربوط به تخمکهای منجمد شده به آن دسته از این تخمک‌ها پرداختهاند که فقط چند ماه از عمرشان میگذشته است.
اغلب مطالعات عنوان میکنند که زنان باید تخمکهای خود را در اواسط تا اواخر دهه بیست زندگی برای استفاده در دهه 30 آن منجمد کنند.
بر مبنای نظر کلینیک باروری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، در حدود 75 درصد تخمک‌ها در طول فرآیند ذوب باقی میمانند.
احتمال بقاء جنین هم از تخمکهای منجمد و هم از تخمکهای ذوب شده بیشتر است، و آنها به احتمال بیشتری به یک بارداری موفقیتآمیز منجر میشوند. اگر زنی دارای همسر یا شریک جنسی است، یا قصد استفاده از اسپرم اهدایی را دارد، بهتر است بیش از انجماد تخمک در اندیشه انجماد جنین باشد.