به آزاد شدن ماهانه‌ی تخمک طی هر چرخه‌ی تخمدانی، تخمک‌گذاری می‌گویند. هر چرخه یا سیکل تخمدانی سه فاز فولیکولار (از روز اول چرخه تا روز چهاردهم)؛ فاز تخمک‌گذاری و فاز لوتئال (از روز چهاردهم تا بیست و هشتم) را در یک چرخه‌ی 28 روزه شامل می‌شود. لازم به یادآوری است که در هر چرخه‌ی قاعدگی، اولین روز خونریزی را روز اول چرخه یا سیکل در نظر می‌گیرند که حدودا 14 روز قبل از چرخه‌ی بعدی تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد (مثلاً در یک سیکل 28 روزه تخمک‌گذاری روز 14 و در سیکل 35 روزه تخمک‌گذاری در روز 21 اتفاق می‌افتد).
بدون تخمک‌گذاری لقاح انجام نمی‌شود و بارداری صورت نمی‌گیرد. در بدن بعضی از زنان ممکن است تخمک‌گذاری انجام نشود یا به طور نامنظم صورت گیرد ؛ در نتیجه در این افراد چرخه‌ی قاعدگی مشاهده نمی‌شود یا چرخه‌ی قاعدگی آن‌ها نامنظم خواهد بود (حتی بعضی زنان دارای چرخه‌ی قاعدگی منظم، در تخمک‌گذاری مشکل دارند). عوامل مختلفی باعث اختلال در تخمک‌گذاری می‌شوند. از جمله‌ی این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اختلالات هورمونی
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک اختلال پزشکی وابسته به هورمون است که می‌تواند بر سطوح هورمونی، چرخه‌ی قاعدگی، باروری و حتی ظاهر فرد تأثیر بگذارد ؛ شرایطی که به تولید بیش از حد هورمون مردانه‌ی تستوسترون توسط تخمدان‌ها، رشد مو‌‌های زائد بدن و قاعدگی نامنظم منجر می‌شود. هایپرپرولاکتینمی نیز یک اختلال هورمونی دیگر است که در آن هورمون پرولاکتین (هورمونی که تولید شیر را در پستان‌ها تحریک می‌کند) بیش از حد ترشح می‌شود. از دلایل اساسیِ دیگر اختلالاتِ هورمونی می‌توان ورزش بیش از حد، بیماری‌ها و ناهنجاری‌های تغذیه‌ای، جراحت و تومورهای بافتی را نام برد.
عدم توانایی در تولید تخمک بالغ
تخمک‌‌های نابالغ احتمال لقاح و باروری را کاهش می‌دهند. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، شایع‌ترین بیماری مرتبط با این عارضه است و علائمی ازجمله رخ ندادن منظم قاعدگی، پرمویی، عدم تخمک‌گذاری و ناباروری را به همراه دارد. این سندرم با کاهش سطح FSH، افزایش سطح طبیعی LH، استروژن و تستوسترون شناخته می‌شود. مهار FSH منجر به تکوین ناقص فولیکولهای تخمدان و آزاد نشدن تخمک می‌شود. تجمع این فولیکولهای نارس با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. در این حالت تخمدان آسیب‌دیده با پوشش سفید نرمی پوشیده می‌شود و اندازه‌ای دو برابر حالت معمول پیدا می‌کند.
یائسگی زودهنگام یا نارسایی زودهنگام تخمدان
یکی از دلایل عدم تخمک‌گذاری در زنان، یائسگی زودرس(Premature Ovarian Failure (POF), premature ovarian insufficiency (POI), premature menopause)می‌باشد. این حالت زمانی رخ می‌دهد که قاعدگی قبل از 45 سال به پایان برسد. در این حالت دیگر تخمکی در فرد ایجاد نمی‌شود. یائسگی زودرس بیشتر در زنان ورزشکار با وزن کم که ورزش‌‌های شدید انجام می‌دهند ایجاد می‌شود. علت این نارسایی مشخص نیست اما ممکن است شرایط خاصی مانند مشکلات کروموزومی، بیماری‌‌های دستگاه ایمنی مانند لوپوس، مشکلات تیروئید، اشعه‌درمانی، شیمی‌‌درمانی و سیگار کشیدن از علل یائسگی زودهنگام باشند.
نارسایی تخمدان، در بیماری که بیش از شش‌ماه از آخرین قاعدگی وی گذشته باشد با آزمایش خون و بررسی سطوحFSH و LHدر بازه‌ی زمانی یائسگی تشخیص داده می‌شود.
اختلالات فولیکولی
اختلالات فولیکولی در زنانی رخ می‌دهد که هر ماه فولیکول طبیعی با تخمک درون آن را تولید می‌کنند اما فولیکول پاره نمی‌شود. در این حالت تخمک درون تخمدان باقی می‌ماند و تخمک‌گذاری درست اتفاق نمی‌افتد.
نقص فاز لوتئال
ناهنجاری در تکوین بافت اندومتر (نقص فاز لوتئال یا LPD) با ناباروری و سقط‌‌‌های زودهنگام ارتباط دارد. نقص فاز لوتئال زمانی که بافت اندومتر به حد کافی آماده نشده است رخ می‌دهد. عدم آمادگی بافت یا به دلیل ترشح کم پروژسترون توسط تخمدان است یا به این علت است که بافت اندومتر به تحریک طبیعی توسط پروژسترون پاسخ نمی‌دهد.
هایپرتیروئیدیسم
بیماری پرکاری تیروئید یا هیپر تیروئیدسم بیماری است که در آن غده تیروئید بیش از مقدار طبیعی هورمون ترشح می نماید. بیماری هایپرتیروئیدسیم اگر درمان نشود به دلیل اختلال هورمونی، سیکل معیوب قاعدگی وپریود های نا مرتب، اختلال تخمک گذاری ودر نهایت نابارور می شود.
کاهش ذخیره‌ی تخمدان
اصولا دخترها هنگامی که بدنیا می آیند تعداد مشخصی فولیکول در تخمدان ها دارند. در هنگام تولد مقدار ذخیره تخمدان 200000 فولیکول می باشد، با افزایش سن میزان ذخیره تخمدان ها کاهش می یابد تا هنگام یائسگی که تخمدان ها فولیکول ندارد. در هر سیکل قاعدگی یک یا تعداد بیشتری تخمک از تخمدان ها خارج می شود، چنانچه لقاح صورت بگیرد سبب بارداری می شود. بنابراین کاهش ذخیره تخمدان می تواند یکی از علل ناباروری می باشد. آزمایش ای ام اچ جهت بررسی ذخایر تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد. هرچه میزان هورمون ای ام اچ کاهش یابد، میزان بارداری هم کمتر می شود. چنانچه ذخیره تخمدان خیلی کم نباشد امکان بارداری وجود دارد.
ارزیابی ذخیره تخمدان ها:
تست FSH: آزمایش هورمون FSH در روز های 2 تا 3 سیکل قاعدگی جهت بررسی ذخیره تخمدان ها می باشد. البته میزان هورمون FSH در روزهای مختلف سیکل متفاوت می باشد.
استرادیول: هورمون استرادیول در روز 2 سیکل قاعدگی اندازه گیری می شود.
آنتی مولرین هورمون(AMH): هورمون AMH نشان دهنده ذخیره تخمدان می باشد و با افزایش سن میزان هورمون AMH کاهش می یابد. میزان هورمون AMH در تمام سیکل قاعدگی تقریبا ثابت است، بنابراین در هر روزی از سیکل قاعدگی امکان اندازه گیری این هورمون وجو دارد.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.