زنان مبتلا به PCOS به طور متوسط دو سال دیرتر از زنان فاقد ابتلا به این بیماری وارد دوره یائسگی زندگی خود میشوند.
یائسگی بر اثر کاهش تدریجی سطح هورمون‌های زنانه ایجاد، حال آنکه عدم توازن هورمونی باعث بروز سندرم تخمدان پلیکیستیک میگردد. اما سؤال این است که آیا کاهش هورمون‌های جنسی که باعث یائسگی می‌شود میتواند عدم تعادل هورمونی مسبب سندرم تخمدان پلیکیستیک را معالجه کند؟
سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) وضعیتی است که به رشد کیست در تخمدانهای زنان منجر می‌شود. این اختلال زمانی پدید میآید که هورمون‌های پروژسترون و استروژن از تعادل خارج میشوند.
یائسگی هنگامی بروز میکند که پریود یا عادت ماهانه در زنان به طور کامل و پس از افت تدریجی سطح هورمون‌های زنانه، قطع می‌شود.
از آنجا که PCOS و یائسگی هر دو به تغییرات هورمون‌های جنسی مرتبط هستند، ممکن است این پرسش برای زنان مطرح باشد که آیا این دو به یکدیگر مرتبطند و آیا یکی از آنها میتواند باعث درمان دیگری شود.
آیا PCOS و یائسگی بر یکدیگر مؤثرند؟
زنان زمانی یائسه محسوب میشوند که از آخرین پریود آنها به مدت 12 ماه کامل گذشته باشد. میانگین سنی یائسگی 51 سال است.
زنان مبتلا به PCOS به طور متوسط دو سال دیرتر از زنان فاقد ابتلا به این بیماری وارد دورۀ یائسگی زندگی خود میشوند.
یائسگی باعث معالجۀ PCOS نمیشود. وقتی زنان وارد دوران یائسگی میشوند، هنوز علایم PCOS را در کنار علایم یائسگی تجربه میکند.
نقش هورمونها در PCOS و یائسگی
نقشهای متفاوتی که هورمونها در یائسگی و PCOS بازی میکنند در زیر مورد بررسی قرار گرفته است.
هورمونها در سندرم تخمدان پلیکیستیک
علایمی که زنان مبتلا به PCOS تجربه میکنند نتیجۀ بروز عدم تعادل در هورمون‌های زنانه است. به هر جهت، علت این عدم تعادل هنوز به خوبی درک نشده است.
زنان دچار PCOS میزان بیشتری از یک هورمون جنسی مردانه به نام تستوسترون را در مقایسه با زنان عادی تولید میکنند. این گروه از زنان در عین حال دارای سطح کمتری از یک هورمون جنسی زنانه به نام پروژسترون هستند.
افزایش سطح تستوسترون باعث بروز علایمی می‌شود که در بخش بعدی مورد بررسی قرار گرفتهاند. این افزایش همچنین بر نوع کارکرد هورمون دیگری به نام انسولین اثر میگذارد. وظیفۀ انسولین کنترل سطح قند خون است.
افزایش سطح تستوسترون در زنان میتواند باعث ایجاد مقاومت بیشتر در بدن آنان نسبت به انسولین شود. این بدان معنی است که انسولین دیگر قادر نخواهد بود که سطح قند خون را به شکل مؤثر کنترل کند، که این موضوع باعث افزایش سطح قند خون و در نتیجه افزایش ریسک ابتلا به دیابت می‌شود.
هورمونها در یائسگی
یائسگی نتیجۀ کاهش تدریجی در میزان تولید هورمون‌های جنسی زنانه به نام پروژسترون و استروژن است. این روند کاهش یافتن دو هورمون سالها پیش از کامل شدن یائسگی آغاز می‌شود. این دورۀ خاص دورۀ پیش‌یائسگی نام دارد.
به مرور زمان وقتی سطح هورمون جنسی زنانه به میزان کافی کاهش یابد، تخمکگذاری در زن متوقف می‌شود. این موضوع سبب قطع عادت ماهانه در وی میگردد.
این کاهش در هورمونها که در روند منتهی به یائسگی اتفاق میافتد باعث جبران عدم تعادل هورمونها که مسبب PCOS هستند، نمیشود. بر این اساس یائسگی باعث معالجۀ PCOS نمیگردد.
علایم PCOS و پیش‌یائسگی
وقتی مردم در مورد علایم یائسگی حرف میزنند، در آنها گرایشی به ارجاع به آنچه در طول دورۀ منتهی به یائسگی اتفاق میافتد، یعنی دوران پیش‌یائسگی، وجود دارد.
خود یائسگی به صورت ساده به معنی توقف عادت ماهانه در زنان است. به هر جهت، دورۀ پیش‌یائسگی که به یائسگی منتهی می‌شود دارای برخی علایم خاص خود است.
برخی علایم پیش‌یائسگی شبیه به علایم PCOS است.
اگر زنی در سالهای چهل یا 50 زندگی خود علایم PCOS را تجربه کند، یعنی در همان دورانی که علایم پیش‌یائسگی نیز در وی پدید میآیند، آنگاه ایجاد تمایز بین این دو وضعیت مشکل خواهد بود.
مشابهتها
PCOSو پیش‌یائسگی در موارد زیر دارای مشابهت هستند:
• پریود نامنظم یا قطع پریود در برخی مقاطع
• ناباروری
• تغییرات خلق و حالت
• دشواری خواب
• تُنک شدن یا نازک شدن موی سر
• رشد ناخواستۀ مو در ناحیۀ صورت یا قفسۀ سینه
• افزایش وزن
تفاوتها
برخی علایم مخصوص PCOS یا پیش‌یائسگی هستند و وجوه تفاوت بین دو وضعیت را بیان میدارند. شناخت این تفاوتها به تشخیص هر یک از آنها کمک میکند.
علایم خاص PCOS که در پیش‌یائسگی مشاهده نمی‌شوند عبارتند از :
• آکنه و مشکلات پوستی
• سردرد
• درد در ناحیۀ لگن
علایم خاص پیش‌یائسگی که در PCOS مشاهده نمی‌شوند عبارتند از:
• تغییر در توان و میل جنسی
• گر گرفتگی
• تعریق شبانه
• احساس درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی
• نشت ادرار یا بیاختیاری ادراری
• بروز عفونت در واژن و دستگاه ادراری
• خشکی و نازک شدن بافت رحم
وقتی زنان مبتلا به PCOS وارد دوره پیش‌یائسگی میشوند، آنها علایم مرتبط به هر دو وضعیت را همزمان تجربه میکنند.
تغییرات در گذر زمان
تحقیقاتی در این مورد که چگونه همپای بالا رفتن سن زنان سطح هورمونها در زنان دچار PCOS تغییر میکند انجام شده است.
یک مطالعه زنان مبتلا به PCOS را بررسی و سطح هورمون‌های آنها را با زنان غیر مبتلا به PCOS مقایسه کرده و سپس 21 سال بعد آنها را مورد بررسی مجدد قرار داده است.
این مطالعه دریافته است که در گذر زمان، سطح تستوسترون در زنان دچار PCOS به تدریج کاهش پیدا میکند. به هر جهت، این سطح در طول 20 سال پس از یائسگی به سطح نرمال کاهش نمییابد. این دلیل آن است که چرا علایم PCOS در زنان یائسه متوقف نمیشود.
مطالعه همچنین پی برده است در حالی که این وضعیت باعث توقف کامل علایم PCOS نمیشود، کاهش سطح تستوسترون تأثیر مثبتی در زمان پا به سن گذاشتن زنان در آنان به جا میگذارد. محققان کشف کردند که همپای بالا رفتن سن زنان گرایشی به برخورداری از پریودهای منظم‌تر در این گروه از زنان ایجاد می‌شود.
درمان و خودمدیریتی
چند راه وجود دارد که زنان میتوانند برای مدیریت علایم پیش‌یائسگی و PCOS از آنها کمک بگیرند. این راهها در زیر فهرست شدهاند:
مدیریت وزن
هم PCOS و هم پیش‌یائسگی باعث بروز اضافه وزن در زنان میشوند. اضافه وزن موجب بالا رفتن شانس دیابت نوع 2 میگردد.
وزن را میتوان با در نظرگیری موارد زیر مدیریت کرد:
• کنترل میزان مصرف غذا
• کاهش میزان مصرف کربوهیدرات‌ها
• خوردن میوه و سبزیجات تازه
• ورزش منظم
بهبود خواب
هم PCOS و هم پیش‌یائسگی میتوانند خوابیدن را دچار مشکل کنند. مردم از طریق بهبود روشهای خواب میتوانند بیشترین شانس را برای برخورداری از خواب مناسب به خود بدهند.
تغییرات در این مورد شامل موارد زیر است:
• زمانبندی دقیق زمان به بستر رفتن و از خواب بیدار شدن
• کاهش میزان درهمریختگی و نیز وجود صفحات نمایش الکترونیکی در اتاق خواب
• انجام کارهای آرامبخش در زمان رفتن به بستر خواب
گُر گرفتگی
یکی از علایم اصلی تفاوت پیش‌یائسگی که زنان جوانتر دچار PCOS ممکن است دچار آن نشوند، گر گرفتگی است. موارد زیر ممکن است در مدیریت گر گرفتگی مفید باشد:
• پوشیدن لباسهای نازک
• پوشیدن لباسهایی با لایههای دارای قابلیت کم کردن
• خنک نگه داشتن دمای هوای اتاق
• قطع مصرف کافئین، الکل، و غذاهای تند
• استفاده از پنکه
تحقیقات در این مورد ادامه دارد اما در حال حاضر معالجهای برای PCOS وجود ندارد. PCOS ممکن است حتی پس از یائسه شدن زنان نیز ادامه یابد اما پیگیری تغییرات سبک زندگی پیشنهاد شده در فوق میتواند به مدیریت علایم PCOS کمک کند.
یائسگی در انتظار همۀ زنانی است که به سن پیری میرسند. درمانی برای یائسگی وجود ندارد زیرا یائسگی صاف و سادهای مرحلهای از زندگی زنان است.
به کارگیری برخی از ایدههای مطرح شده میتواند به مدیریت بیشتر علایم کمک کند.