هیستروسالپنکوگرافی عکسبرداری با اشعه X است که از رحم و لوله های فالوپ زنان گرفته میشود که در این امتحان از یک شکل مخصوص اشعه X بنام فلوروسکوپی و یک ماده ی کنتراست استفاده میشود .فلوروسکوپی یک تکینک اشعه ی X مخصوص است که مشاهده حرکات ارگانهای داخلی بدن را ممکن میسازد .
وقتی که رحم و لوله های فالوپ با ماده ی حاجب محلول در آب پر شوند رادیولوژیست قادر به رویت و ارزیابی آناتومیک و عملکرد آنها خواهد شد.
کاربردهای رایج این روش
هیستروسالپنکوگرافی در ابتدا "برای آزمایش زنانی که مشکلی در حامله شدن دارند بکار میرود که این امر به رادیولوژیست اجازه میدهد که شکل و ساختمان دهانه ی رحم و لوله های فالوپ و هر نوع زخم درون حفره پریتوئن (صفاق ) ارزیابی کند .
این روش همچنین میتواند برای ارزیابی سقط جنینهای مکرر که نتیجه ی ناهنجاریهای مادرزادی رحم و نشان دادن وجود و شدت این ناهنجاریها بکار رود .این ناهنجاریها شامل موارد زیر است :
1) توده های توموری
2) چسبندگیها
3) فیبروئیدهای رحمی
هیستروسالپنکوگرافی همچنین برای ارزیابی دهانه ی لوله های فالوپ و رویت اثرات جراحی لوله ای که شامل :
1) انسداد لوله های فالوپ در نتیجه عفونت و زخم بوجود آمده است .
2) بستن لوله ی رحمی
3) بسته شدن لوله های فالوپ در یک روش عقیم سازی و برگشت دادن عقیمی .
4) دوباره باز کردن لوله های فالوپ بدنبال یک عقیم سازی
من چگونه برای این اقدام آماده شوم ؟
روش هیستروسالپنکوگرافی برای اطمینان از اینکه حامله نباشید بهتر است یک هفته بعد از شروع عادت ماهانه و قبل ازروزهای تخمک گذاری انجام شود .
این روش نباید زمانیکه عفونت فعال دارید انجام شود . اگر شما مبتلا به عفونت مزمن لگنی و بیماری مسری جنسی درمان نشده در زمان انجام آزمون هستید به تکنولوژیست یا پزشک اطلاع دهید .قبل از آزمون ممکن است از شما خواسته شود به منظور تخلیه روده هایتان از یک مسهل و یا تنقیه استفاده کنید طوریکه رحم و ساختمانهای اطراف آن بخوبی دیده شوند .
قبل از امتحان ممکن است به شما یک مسکن ملایم و یا داروی بدون نسخه برای کاهش ناراحتی مخفی شما داده شود .بعضی از پزشکان یک آنتی بیوتیک قبل و بعد از امتحان تجویز میکنند .
چنانکه شما از داروی خاصی استفاده می کنید و یا هر نوع حساسیت (مخصوصا"حساسیت به ماده ی حاجب یددار)دارید به پزشک خود اطلاع دهید .
همچنین درباره ی بیماریهای اخیرتان یا دیگر موارد پزشکی تان پزشک خو د را آگاه سازید .
ممکن است از شما خواسته شود یک قسمت و یا تمامی لباسهایتان را در آورده و در طول آزمون یک گان بپوشید .
ممکن است از شما خواسته شود جواهرات ، عینک ، و یا هر گونه وسایل فلزی دیگرتان را در آورید چون اینها ممکن است باعث تداخل در کار تصویر برداری اشعه X شود .
زنان باید همیشه هر گونه احتمال حاملگی شان را به پزشک و یا تکنولوژیست اطلاع دهند .
بسیاری از آزمایشات تصویر برداری در طول حاملگی بخاطر جلوگیری ازتشعشع اشعه X به جنین انجام نمیشود .اگر احیانا"رادیوگرافی هم لازم شد باید احتیاطهای لازم در جهت به حداقل رساندن تابش اشعه X به جنین بعمل آید .
تجهیزات
تجهیزاتی که معمولا"برای این امتحان بکار میرود شامل یک تخت رادیوگرافیک ، یک تیوب اشعه ی X و یک مونیتور شبیه تلویزیون است که در اتاق امتحان یا نزدیک آن قرار میگیرد .
وقتی تصاویر را در زمان واقعی مشاهده میکنیم (این روش فلوروسکوپی نامیده میشود)، و موقعی که از تشدید کننده تصویر(که اشعه X را به تصویر ویدیوئی تبدیل میکند )که این تشدید کننده بالای تختی که روی آن دراز کشیده اید آویزان است.وقتی تصاویر ثابت برداشته میشوند این تصاویر هم میتواند بصورت الکترونیکی و هم بروی فیلم ثبت شوند .
روش کار
این اقدام معمولا" برای بیماران سرپائی (غیر بستری) انجام میشود . بیمار برروی پشت روی تخت قرار گرفته و زانوهایش را خم کرده و پاهایش بوسیله ی تسمه ای در بالا نگه داشته میشود .
اسپکولوم بداخل واژن تعبیه شده و سرویکس تمیز شده و سپس یک کاتتر بداخل سرویکس تعبیه میشود .بعد اسپکولوم خارج شده و بیمار بدقت تحت فلوروسکوپی قرار گرفته سپس ماده ی کنتراست از طریق کاتترشروع به پر کردن حفره رحمی ، لوله های فالوپ و حفره صفاق کرده و تصاویر فلورسکوپی برداشته میشود . در برخی موارد اگر با ناهنجاریهای مشخصی برخورد کردید از بیمار خواسته میشود استراحت کرده و تا 30 دقیقه منتظریماند تا عکسهای تاخیری ممکن نیز گرفته شود .این تصاویر تاخیری ممکن است سرنخهایی در جهت وضعیت پزشکی بیمار ارائه دهند که تصاویر اصلی که با ماده ی کنتراست برداشته شده اند ، این سرنخها را ارائه نکنند.
گاها"یک تصویر با اشعه X جهت اطمینان از عدم وجود اسکار اطراف تخمدانها روز بعد از امتحان گرفته شود .زمانیکه امتحان تکمیل شد کاتتر خارج شده و به مریض اجازه بلند شدن از روی تخت داده میشود. ممکن است از شما خواسته شود تا زمان تائید اتمام امتحان توسط رادیولوژیست ، منتظر بمانید.
هیستروسالپینکوگرافی معمولا"حدود 30 دقیقه طول میکشد .
گرفتن عکس رنگی رحم فقط یک ناراحتی کوچک ایجاد میکند و ممکن است ناراحتی جزئی در ناحیه شکم در اثر جاگذاری کاتتر و تزریق ماده حاجب ایجاد شود ولی این درد مدت زیادی طول نخواهد کشید .
ممکن است همچنین ناراحتی جزئی در ناحیه ی پریتونئوم (سبب درد منتشر در نواحی پائین شکم )و این درد کوتاه مدت بوده و زمان زیادی طول نخواهد کشید .
بیشتر زنان به مدت چندین روز بعد از امتحان، لکه بینی دارند که این امر طبیعی است .
مزایا :
1) هیستروسالپنکوگرافی یک روش با عوارض اندک است .
2) هیستروسالپنکوگرافی یک روشی است که نسبتا"اطلاعات با ارزشی در جهت انواع ناهنجاریهایی که سبب ناباروری یا مشکلاتی در زمینه عدم تکامل جنین بوجود می آید ، میدهد.
3) هیستروسالپنکوگرافی بعضی اوقات لوله های فالوپ مسدود شده را باز کرده و به بیمار امکان حامله شدن را میدهد .
4) بعد از یک امتحان هیستروسالپنکوگرافی هیچ تشعشعی در بدن باقی نمی ماند .
5) اشعه X معمولا"درمحدوده ی تشخیصی هیچ اثرات جانبی ندارد .
خطرات :
1) همیشه یک خطر جزئی ابتلا به سرطان در نتیجه تشعشع اضافی وجود دارد .معهذا فایده ی یک تشخیص صحیح به خطرش می چربد .
2) تشعشع موثر در این روش امتحان در حدود یک میلی سیورت است که برابر با همان مقدارتشعشعی است که یک شخص معمولی در مدت 4 ماه از طرق معمولی دریافت میکند .
3) در وضعیتهای التهاب مزمن ، عفونت لگنی یا بیماری مسری جنسی درمان نشده اطمینان حاصل کنید وضعیتتان را قبل از امتحان (برای جلوگیری از بدتر شدن عفونت )به پزشک یا تکنولوژیست اطلاع داده اید.
4) زنان باید همیشه هرگونه احتمال حاملگی شان را به پزشک یا تکنولوژیست اطلاع دهند .
محدودیتهای هیستروسالپنکوگرافی
هیستروسالپنکوگرافی فقط داخل رحم و لوله های فالوپ را نشان میدهد . ناهنجاریهای تخمدانها ، دیواره رحمی و ساختمانهای دیگر لگنی ممکن است با MRI یا سونوگرافی ارزیابی شوند .
مشکلات ناباروری ممکن است از عللی باشد که قابل ارزیابی با هیستروسالپنکوگرافی نباشند ، مانند : تعدا کم اسپرم و یا اسپرمهای غیر طبیعی و یا ناتوانائیهای یک تخمک بارورشده در کاشته شدن در داخل رحم .