خونریزی غیرمنتظره در طول رابطه جنسی ناخوشایند است، اما دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد. اولین نکته مهم این است که نباید خونریزی واژینال را نادیده گرفت. همان گونه که خونریزی غیر منتظره از هر بخش از بدن هرگز نباید نادیده گرفته شود، خونریزی واژینال نیز در این مورد استثنا نیست. چه میزان خونریزی مشاهده شده در حد لکه‌ای روی لباس زیر شما باشد و یا جریان غیر منتظره‌ای که نیاز به نوعی حفاظت بهداشتی دارد.
خونریزی پس از مقاربت جنسی به خونریزی ناحیه تناسلی پس از مقاربت جنسی اشاره دارد، که اتفاقی نسبتاً شایع که بر اثر طیف گستردهای از عوامل رخ میدهد.
در حدود 0.7 تا 9 درصد زنان دارای عادت ماهانه دچار خونریزی پس از مقاربت جنسی میشوند که مقدمتاً از دهانه رحم نشأت میگیرد.
منبع این خونریزی در زنانی که دارای عادت ماهانه نیستند دارای تفاوتهایی است.
علل شایع خونریزی پس از رابطه جنسی عبارتند از:
جراحت
-
اصطکاک و سایش ایجاد شده در هنگام مقاربت جنسی می‌تواند به آسانی پارگیها و بریدگیهای کوچکی در بافت‌های حساس ناحیه تناسلی ایجاد کند.
-
زایمان نیز می‌تواند باعث ایجاد کشیدگی و پارگی در بافت‌های واژن شود، که برخی از اوقات سبب آسیب‌پذیرتر شدن آنها در برابر جراحت می‌شود.
-
در نخستین بار مقاربت جنسی یک پردۀ کوچک پوست واژن موسوم به پرده بکارت اغلب دچار کشیدگی و پارگی می‌شود. خونریزی خفیف ناشی از بروز این وضعیت ممکن است 1 تا 2 روز ادامه یابد.
خشکی واژن
خشکی واژن در میان شایع‌ترین علل خونریزی پس از مقاربت قرار دارد. وقتی پوست خشک باشد میزان آسیب‌پذیری آن در برابر صدمات بسیار افزایش مییابد. بافت‌های تولید کنندۀ مخاط مثل بافت‌های موجود در واژن به ویژه در این مورد آسیب‌پذیر هستند.
علل شایع خشکی واژن شامل موارد زیر است:
• سندرم مجاری تناسلی و ادراری یائسگی (GSM) : این سندرم که زمانی آتروفی واژن خوانده میشد به کاهش مواد لیز کننده، زبری و انعطاف‌پذیری بافت واژن اشاره دارد.
• آسیب یا برداشتن تخمدان: آسیبهای شدید وارد شده به تخمدان‌ها یا وضعیتهایی که به برداشتن آنها منجر می‌شود، باعث از بین رفتن بزرگترین منبع تولید استروژن در بدن میگردد.
• زایمان و شیردهی: در طول بارداری ســطح استروژن بسیار افزایش پیدا میکند. به هر حال، میزان استروژن تقریباً بلافاصله پس از تولد بچه افت میکند، زیرا استروژن می‌تواند در تولید شیر پستان اختلال ایجاد کند.
• داروهای موجب بروز اختلال در استروژن یا کمآب شدن بدن: خشکی واژن ممکن است بر اثر مصرف داروهای ضد استروژن، داروهای ضد سرماخوردگی یا آنفولانزا، داورهای استروئیدی، آرامبخشها، برخی داروهای ضد افسردگی و کلسیم یا بتا بلوکرها رخ دهد.
• مواد شیمیایی یا دیگر مواد محرک: مواد آلرژی‌زا و شیمیــایی موجود در وان حمام، استخر شنا، فرآوردههایی مثل مواد شوینده، لوبریکانتهای معطر و کاندومها همگی میتوانند سبب ایجاد خشکی شوند.
• دوش واژینال: دوش واژینال می‌تواند سبب تحریک و ایجاد خشکی در بافت‌های واژن شود.
عفونت
هر نوع عفونتی می‌تواند سبب بروز التهاب در بافت‌های واژن شود، که باعث آسیب‌پذیرتر شدن این بافت‌ها در برابر صدمات می‌شود. این عفونتها عموماً شامل عفونت مخمری، بیماری التهابی لگن، سرویسیت، واژینیت، و عفونت‌های واگیردار جنسی مثل کلامیدیا و سوزاک است.
پولیپ سرویکال یا اندومتریال یا فیبروئیدها
پولیپ‌ها و فیبروئیدها تودههای کوچک غیر سرطانی هستند. آنها عموماً روی جدار داخلی دهانه رحم یا رحم، و به ویژه در زنان سنین دارای عادت ماهانه رشد میکنند و میتوانند باعث بروز درد و خونریزی شوند.
بیرون‌زدگی دهانه رحم
سلولهای گلاندولر داخل مجرای سرویکال میتوانند به شکل غیر نرمال در خارج از سرویکس یا دهانه رحم رشد کنند. این وضعیت به طور معمول بدون درمان رفع می‌شود اما در عین حال می‌تواند باعث بروز لکهبینی و خونریزی واژن شود.
اندومتریوز
اندومتریوز باعث می‌شود تا بافت‌های انـــدومتریال، یا بافت‌های دیوارۀ رحم در خارج از رحم رشد کنند. این وضعیت می‌تواند به بروز التهاب منجر شود که معمولاً در ناحیۀ لگن و قسمت پایین شکم رخ میدهد.
دیسپلازی سرویکال
دیسپلازی سرویکال هنگامی بــروز میکند که سلولهای غیر نرمال و سرطانی در دیوارۀ کانال سرویکال رشد میکنند. این کانال دهانهای است که واژن و رحم را از یکدیگر جدا میکند. این توده‌ها میتوانند باعث ایجاد تحریک شوند و در نهایت به بافت‌های پیرامون به ویژه در طول مقاربت جنسی، آسیب میزنند.
ناهنجاریهای آناتومیک
در برخی از مردم دستگاههای تولید مثل دارای اشکال متفاوتی هستند، که این موضوع می‌تواند احتمال سایش و پارگی در طول مقاربت جنسی را افزایش دهد.
اختلالات خونریزی
بیماریهای منجر به خونریزی یا لخته شدن خون می‌تواند ریسک خونریزی را به طور بالقوه افزایش دهند. داروهای رقیق کننده خون نیز ممکن است همین تأثیر را داشته باشند.
سرطان
سرطانهایی که بر سیستم تولید مثل یا مجاری ادراری و تناسلی آسیب میزنند میتوانند بافت‌های واژن و میزان هورمونها را دگرگون کنند، و این وضعیت آنها را در برابر صدمات وارده آسیب‌پذیرتر میکند. خونریزی پس از مقاربت جنسی یک علامت شایع در سرطانهای دهانه رحم و نیز رحم محسوب می‌شود.
ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای شایع خونریزی پس از مقاربت شامل موارد زیرند:
• خشکی واژن
• کمآبی بدن
• مقاربت جنسی خشونت‌آمیز
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
• اختلالات ایمنی
• تاریخچۀ خانوادگی خشکی یا التهاب واژن
• تاریخچۀ ابتلاء به سرطانهای دهانه رحم و رحم
• دورۀ پیش‌یائسگی، یائسگی، و پس از یائسگی
• رابطه بدون استفاده از کاندوم
• اضطراب یا اکراه از مقاربت و نوازش جنسی
• فقدان تجربۀ جنسی
• قرار گرفتن در معرض تماس با مواد شیمیایی یا آلرژی‌زا
• عفونت‌های واژن یا رحم
• دوش واژینال
• دیابت
• هیپرتانسیون
تشخیص
بسیاری از متخصصان زنان پرسش‌هایی در مورد تاریخچۀ فردی و خانوادگی پزشکی مطرح کرده و یک معاینۀ بالینی انجام میدهند.
تستهای تکمیلی در این مورد عبارتند از:
• تستهای کشت برای عفونت
• بیوپسی توده‌ها یا برآمدگیهای غیر نرمال
• سونوگرافی
• بیوپسی اندومتریال
• تستهای خون
• تستهای بارداری
چه هنگامی به متخصص زنان مراجعه کنیم
هر گاه خونریزی پس از مقاربت جنسی شدید، مکرر یا مداوم باشد یا در فاصلۀ چند ساعت پس از مقاربت ادامه یابد، باید به متخصص زنان مراجعه کرد.
در عین حال اگر خونریزی پس از مقاربت جنسی با علایم فهرست زیر همراه باشد باید با متخصص زنان مشورت شود:
• سوزش واژن یا خارش واژن
• ترشحات غیر نرمال
• درد شدید شکم
• تهوع، استفراغ، یا فقدان اشتها
• سوزش یا حالت شبیه نیش خوردن در هنگام ادرار کردن یا در طول مقاربت جنسی
• درد پایین کمر
• خستگی مفرط و ضعف غیر قابل توضیح
• سردرد یا سبکی سر
• رنگ پریدگی غیر نرمال پوست
• علایم مثانه یا روده
خونریزی پس از رابطه جنسی در طول بارداری
بارداری، زایــمان، یا شیردهی همگی سبب ایجاد تغییرات هورمونی عمده میشوند، که اغلب آنها میتوانند باعث آسیب‌پذیرتر کردن بافت‌های واژن شوند. در طول بارداری بروز خونریزی خفیف پس از مقاربت جنسی شایع است.
در صورت بروز هر گونه خونریزی سنگین یا ادامهدار در طول دوران اولیه بارداری زنان باید به پزشک مراجعه کنند. در صورت بروز خونریزی در اواخر بارداری زنان باید بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرند زیرا خونریزی در این مقطع می‌تواند یک نشانه زایمان زودرس باشد.
پیشگیری
خونریزی پس از مقاربت جنسی خفیف در اغلب موارد قابل پیشگیری نیست. به هر جهت، اعمال مندرج در فهرست زیر گرایشی به کاهش عمده شدت و تواتر خونریزی نشان دادهاند. نکات مرتبط به پیشگیری در این موارد عبارتند از:
• سیراب نگه داشتن بدن
• خودداری از اعمال تهاجمی و خشونت‌آمیز جنسی
• خودداری از کاربرد محصولات بهداشتی معطر زنانه
• استفاده از کاندوم به وِیژه در صورت جدید بودن شریک جنسی
• صحبت با شریک جنسی در مورد نگرانیها و اجتناب‌های مرتبط به مقاربت جنسی
• تلاش برای رسیدن به برانگیختگی جنسی پیش از مقاربت
• مراجعه به پزشک در موارد مظنون به وجود عفونت
* خونریزی پس از مقاربت جنسی به ویژه در زنانی که دیگر عادت ماهانه ندارند یا آنهایی که دچار اختلالات تخمدان هستند یک واقعه شایع است.
زنانی که در طول دورههای تغییرات هورمونی مثل یائسگی، بارداری یا شیردهی دچار خونریزی پس از مقاربت جنسی میشوند باید به متخصص زنان مراجعه کنند.