تخمک گذاری به معنای آزاد شدن یک تخمک بالغ از یکی از تخمدان های زنان است که معمولا در نیمه سیکل های ماهانه رخ می دهد. درحقیقت این همان بازه زمانی طلایی برای باردار شدن است.
آشنایی با فرایند تخمک‌گذاری و علائم آن کمک می‌کند تا بتوانید با دقت بیشتری زمان تخمک‌گذاری خود را مشخص کنید و زمان‌های مناسب برای باروری را تشخیص دهید. زوجینی که از اهمیت زمان تخمک گذاری برای باردار شدن اطلاع دارند، سوال می کنند که چگونه زمان دقیق تخمک گذاری را پیدا کنیم؟ نزدیکی در زمان تخمک‌گذاری شانس باردار شدن را به شدت افزایش می‌دهد.
تعیین زمان دقیق تخمک گذاری
درحقیقت وقتی می پرسید که چگونه زمان دقیق تخمک گذاری را پیدا کنیم، باید بگوییم روش‌های زیادی برای پیش‌بینی زمان تخمک‌گذاری وجود دارد. در زیر با روش‌هایی جهت آمادگی برای تخمک‌گذاری و پیش‌بینی زمان دقیق آن آشنا می‌شوید:
-
تقویم را بررسی کنید. به مدت چند ماه از یک تقویم قاعدگی استفاده کنید تا بیشتر با طبیعت بدن خود آشنا شوید یا از وسایلی استفاده کنید که به محاسبه زمان تخمک‌گذاری شما کمک می‌کند. اگر قاعدگی منظمی ندارید، باید به نشانه‌های دیگر تخمک‌گذاری دقت بیشتری داشته باشید.
-
به صدای بدن خود گوش دهید. اگر بخشی از آن ۲۰ درصد باشید، بدن در هنگام تخمک‌گذاری با نشانه‌هایی چون درد و گرفتگی‌خفیف زیر شکم (زمان تخمک‌گذاری را هشدار می‌دهد در یک طرف شکم و در ناحیه‌ای که معمولا تخمک‌گذاری انجام می‌شود). این اتفاق به «درد میان دوره» معروف است. گمان می‌رود که این درد ماهانه به خاطر بلوغ و آزادشدن تخمک از تخمدان باشد. توجه کافی به این علائم باعث می‌شود که پیام را دریافت کنید.
-
دمای بدن خود را اندازه‌گیری کنید. دمای پایه بدن که (BBT) نامیده می‌شود توسط دماسنجی مخصوص اندازه‌گیری می‌شود. دمای پایه بدن هنگام صبح بعد از حداقل ۳ تا ۵ ساعت خواب و قبل از بیرون آمدن از تخت یا صحبت کردن و حتی نشستن اندازه‌گیری می‌شود. دمای پایه بدن با نوسان هورمون‌ها در طول دوره قاعدگی تغییر می‌کند. در نیمه اول قبل از تخمک‌گذاری، مقدار هورمون استروژن در بدن غالب است. در نیمه دوم بعد از تخمک‌گذاری، مقدار هورمون پروژسترون افزایش پیدا می‌کند و دمای بدن بالا می‌رود و رحم برای کاشت و بارور شدن تخم آماده می‌شود. به این معنا که دمای بدن در نیمه اول ماه نسبت به نیمه دوم ماه پایین‌تر است. گیج شده‌اید؟ کلام آخر در این مورد این که: دمای پایه بدن در هنگام تخمک‌گذاری به پایین‌ترین دما می‌رسد و زمانی که تخمک‌گذاری انجام می‌شود ناگهان نیم درجه افزایش پیدا می‌کند. به خاطر داشته باشید اندازه‌گیری دمای پایه بدن برای یک ماه نمی‌تواند به پیش‌بینی شما در این زمینه کمک کند. اما شواهدی را پس از تخمک‌گذاری به شما نشان خواهد داد. بعد از چند ماه که این کار را انجام دادید، کمک می‌کند تا به الگویی در چرخه خود برسید و بدانید که روزهای باروری شما در چرخه قاعدگی چه روزی است و چه زمان باید به فکر مقاربت باشید.
-
دهانه رحم را بشناسید. تخمک‌گذاری فرآیندی کاملا پنهان نیست و نشانه‌های فیزیکی کاملا مشخصی برای تخمک‌گذاری وجود دارد. از آنجاکه بدن شما احساس می‌کند دچار تغییرات هورمونی شده و زمان آزادشدن تخمک فرا رسیده است، رحم خود را برای ورود سیل اسپرم‌ها آماده می‌کند. یک نشانه قابل پیش‌بینی تخمک‌گذاری، موقعیت قرار گرفتن دهانه رحم است. در شروع دوره قاعدگی که دهانه رحم مانند گذرگاهی شبیه به گردن میان واژن و رحم قرار دارد، محکم، بسته و در قسمت پایین قرار دارد. اما هنگامی‌که تخمک‌گذاری آغاز می‌شود، دهانه رحم بالا می‌آید، نرم و کمی باز می‌شود تا اسپرم را به سمت مقصد خود هدایت کند. برخی از بانوان به راحتی متوجه این تغییرات می‌شوند و برخی سخت‌تر. دهانه رحم خود را هر روز توسط یک یا دو انگشت بررسی کنید و مشاهدات خود را یادداشت کنید. از دیگر نشانه‌هایی که در دهانه رحم در هنگام تخمک‌گذاری رخ می‌دهد، تغییرات مخاطی است. مخاط دهانه رحم که به شکل ترشحات ظاهر می‌شوند برای راهنمایی اسپرم به سمت تخمک که در اعماق وجود شماست، موثر است. هنگامی‌که دوره قاعدگی به پایان می‌رسد تقریبا انتظار هیچ ترشحی در دهانه رحم را نخواهید داشت. با شروع دوره قاعدگی، شاهد مقدار زیادی ترشحات مخاطی خواهید بود که ظاهری سفید یا کدر دارند و بین انگشتان انسجام ندارند. با نزدیک شدن به تخمک‌گذاری، این ترشحات شفاف‌تر و غلیظ تر و شبیه به سفیده تخم مرغ می‌شود و بین انگشتان حالت چسبندگی دارد. این ترشحات سفیده تخم‌مرغی مخاطی دهانه رحم یکی از نشانه‌های قریب‌الوقوع تخمک‌گذاری است. پس از تخمک‌گذاری ممکن است دوباره خشک شوید یا ترشحات غلیظ تر داشته باشید.
با در کنار هم قرار دادن موقعیت دهانه رحم و دمای پایه بدن در یک جدول واحد، به این نتیجه می‌رسیم که ترشحات مخاطی می‌تواند برای تشخیص روز تخمک‌گذاری بسیار مفید باشد. در مدت زمان کوتاهی قادر خواهید بود زمان تخمک‌گذاری را تشخیص دهید.
-
کیت‌های تشخیصی تخمک‌گذاری تهیه کنید. ساده ترین پاسخ برای این سوال که چگونه زمان دقیق تخمک گذاری را پیدا کنیم، تهیه و استفاده از کیت تخمک گذاری است. اگر نمی‌خواهید درگیر ترشحات مخاطی باشید مجبور به این کار نیستید. بسیاری از بانوان از کیت‌های تشخیص تخمک‌گذاری استفاده می‌کنند که روز تخمک‌گذاری را با توجه به سطح هورمون جسم زرد تخمدان (LH) که قبل از تخمک‌گذاری به اوج خود می‌رسد، ۱۲ تا ۲۴ ساعت قبل تشخیص می‌دهد. کاری که باید انجام دهید این است که روی نوار مخصوص ادار کنید و منتظر بمانید تا نشانگر زمان تخمک‌گذاری را مشخص کند. روش دیگر تست بزاق است که میزان استروژن را هنگامی‌که تخمک‌گذاری نزدیک است، اندازه‌گیری می‌کند. هنگام تخمک‌گذاری، مشاهده بزاق در زیر عدسی چشمی میکروسکوپ، الگویی مانند برگ‌های درخت سرخس یا برفک روی شیشه میکروسکوپ را نشان می‌دهد. همه بانوان دارای «سرخس» خوب نیستند، اما این تست که قابل استفاده مجدد است، می‌تواند ارزان‌‌تر از کیت‌های تشخیصی باشد. همچنین دستگاه‌هایی وجود دارد که میزان نمک‌های (کلرید، سدیم و پتاسیم) را در عرق بدن که در زمان‌های مختلف ماه تغییر می‌کند، اندازه‌گیری می‌گیرد. مقدار یون کلرید در بدن، قبل از استروژن و هورمون جسم زرد تخمدان افزایش می‌یابد. بنابراین این آزمایش در مقایسه با روش‌های استاندارد که به بانو هشدار ۱۲ تا ۲۴ ساعته می‌دهند، هشدار ۴ روزه می‌دهد.
علائم شروع تخمک‌گذاری
تنوع طول مدت فولیکولی، لوئتال و دورۀ عادت ماهانه در میان خانم‌ها باعث می‌شود که امکان استفاده از یک فرمول ریاضی ساده جهت تعیین زمان تخمک‌گذاری برای همۀ افراد به شکل یکسان وجود نداشته باشد. با این حال، هر زنی می‌تواند با دانستن علائم تخمک‌گذاری و تحت نظر گرفتن زمان شروع و طول دورۀ عادت ماهانه، زمان تخمک‌گذاری خود را به طور تقریبی تشخیص دهد. رشد فولیکول‌ها و آزاد شدن تخمک در اثر ترشح هورمون‌های متعدد کنترل می‌شود. ترشح این هورمون‌ها می‌تواند در بدن زن علائمی ایجاد کند که فرد با توجه به آنها می‌تواند زمان حدودی تخمک‌گذاری یا پایان آن را تشخیص دهد. برخی از علائم معمول شروع تخمک‌گذاری در زیر آمده است:
ترشحات واژن: سطح استروژن بالا که نشان‌دهندۀ نزدیک شدن به زمان آزادسازی تخمک و تخمک‌گذاری است، منجر به افزایش ترشحات چسبناک سفید رنگی از واژن می‌شود که شبیه به سفیدۀ تخم‌مرغ خام است. همچنین بر اثر ترشح این هورمون دهانۀ رحم بالا می‌رود، نرم و باز می‌شود. کیت‌های تخمک‌گذاری خانگی نیز با اندازه‌گیری مقدار هورمون‌های استروژن و هورمون لوتئینه‌کننده یا lh در ادرار، زمان تخمک‌گذاری را تشخیص می‌دهد. زنان می‌توانند با بررسی ترشحات واژن در محدودۀ زمانی نزدیک به تخمک‌گذاری متوجه زمان تقریبی تخمک‌گذاری شوند.
تغییرات دمای پایۀ بدن: بعد از پایان تخمک‌گذاری، هورمون پروژسترون ترشح‌شده باعث افزایش دمای پایۀ بدن می‌شود. اگرچه افزایش دمای پایۀ بدن نشان‌دهندۀ پایان تخمک‌گذاری است، اما با ثبت کردن دمای پایۀ بدن در یک یا چند دوره از عادت ماهانه می‌توانید زمان تخمک‌گذاری را در دوره‌های بعدی با دقت بیشتری حدس بزنید.
اهمیت زمان تخمک‌گذاری
طول عمر تخمک پس از تخمک‌گذاری بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت است و بعد از آن تخمک تجزیه می‌شود و بارور نخواهد شد. لقاح باید در مدت زمان ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد، به همین دلیل برای افزایش شانس باروری در هر دوره از تخمک‌گذاری لازم است هنگام تخمک‌گذاری، اسپرم‌ها در آن محل حضور داشته باشند تا بتوانند تخمک را بارور کنند. به همین دلیل، دانستن این موضوع که آیا تخمک‌گذاری انجام شده است و دقیقاً در چه زمانی انجام می‌شود، به زن و مرد کمک می‌کند که برای باردار شدن در زمان‌های درست نزدیکی جنسی داشته باشند.
توجه به علائم تخمک‌گذاری و ثبت دمای پایۀ بدن، ترشحات و زمان شروع عادت ماهانه و طول دورۀ آن به زن کمک می‌کند که مدت زمان مرحلۀ لوتئال خود را تعیین کند. دانستن طول مرحلۀ لوتئال که دورۀ پس از آزاد شدن تخمک تا شروع عادت ماهانه است، به او کمک می‌کند که بداند چه موقعی باید منتظر شروع عادت ماهانۀ خود باشد و زمان‌های باروری خود را که شانس باردار شدن در آن زمان بالاست، به دقت بشناسد. همچنین او می‌تواند به درستی بداند که چه زمانی باید منتظر پاسخ مثبت تست بارداری باشد.