بارداری خارج رحم زمانی رخ می دهد که تخمک بارور شده که اکنون تبدیل به جنین شده است، در خارج از رحم و معمولاً در یکی از لوله های رحمی لانه گزینی کند. لوله های رحمی (لوله های فالوپ)، تخمدان ها را به رحم متصل می کنند. اگر تخمک در لوله های فالوپ گیر کند، به جنین تبدیل نمی شود و در صورت بارداری و لانه گزینی ممکن است سلامتی فرد در معرض خطر قرار بگیرد.
از جمله علائم بارداری خارج رحم می توان به درد و گرفتگی شکمی و گاهی لکه بینی اشاره کرد. در صورت ایجاد حاملگی خارج رحم، متاسفانه نجات بارداری امکان پذیر نیست و باید با استفاده از دارو یا جراحی به بارداری خاتمه داد.
درمان حاملگی خارج رحم:
سه روش درمان اصلی برای بارداری خارج رحم وجود دارد که عبارتند از:
• مدیریت حاملگی: در این روش درمانی، فرد به دقت کنترل و نظارت می شود و اگر بارداری به صورت خود به خود متوقف نگردد، از دیگر روش های درمانی استفاده می شود؛
• دارو درمانی: در این روش از داروهایی مانند متوترکسات برای جلوگیری از رشد بارداری استفاده می شود. داروهایی که در درمان بارداری خارج رحم مورد استقاده قرار می گیرند، رشد سلول های جنین را متوقف نموده و منجر به جذب سلول های رشد کرده می شوند؛
• جراحی: در صورت عدم پارگی لوله فالوپ، از جراحی لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی برای خارج کردن بارداری و گاهی لوله رحمی آسیب دیده استفاده می شود. اما در صورت پارگی لوله فالوپ، جهت درمان حاملگی خارج رحم، لاپاراتومی انجام می شود.
در بسیاری از موارد بر اساس علائم بارداری خارج رحم و نتایج تست هایی که انجام می گیرد، انجام یک درمان خاص به بیمار توصیه می شود. برخی از روش های درمانی حاملگی خارج رحم ممکن است احتمال باردار شدن بیمار را در آینده کاهش دهند، اما همچنان بیشتر خانم ها پس از داشتن یک بارداری خارج رحم، هنوز هم می توانند باردار شوند.
چه عواملی بر بارداری مجدد پس از حاملگی خارج رحم تاثیر گذارند؟
اقدام به بارداری مجدد پس از حاملگی خارج رحم مساله ای عاطفی است. برخی از زنانی که پس از بارداری خارج رحم سعی در باردار شدن دوباره دارند، احساس یأس می کنند و برخی می ترسند و احساس می کنند برای بهبود عاطفی و جسمی به زمان بیشتری نیاز دارند.
هنگامی که شما و همسرتان از نظر جسمی و روحی آمادگی لازم را داشته باشید، ممکن است بخواهید برای بارداری مجدد تلاش کنید. احتمالاً قبل از اقدام به بارداری مجدد، به شما توصیه شده است که به مدت سه ماه یا دو دوره قاعدگی کامل (هر کدام زودتر رخ داد) صبر کنید. خونریزی که در هفته اول پس از درمان بارداری خارج رحم اتفاق می افتد، اولین قاعدگی شما محسوب نمی شود. این خونریزی است که در پاسخ به افت هورمون های مرتبط با بارداری از دست رفته رخ می دهد.
اگر تحت درمان با داروی متوترکسات هستید، معمولاً توصیه می شود حداقل 3 ماه صبر کنید، زیرا اگر در طول این مدت باردار شوید، این دارو می تواند به جنین شما آسیب برساند. همچنین به مدت 12 هفته قبل از اقدام به بارداری مجدد، مکمل اسید فولیک استفاده کنید، زیرا متوترکسات ممکن است سطح فولات را در بدن شما کاهش دهد که برای رشد مناسب جنین لازم است. متوترکسات، سریع متابولیزه می شود اما می تواند تا سه ماه پس از تجویز، بر کیفیت سلول های شما از جمله تخمک ها و سلول های خون تأثیر بگذارد. این دارو همچنین می تواند بر نحوه عملکرد کبد نیز تأثیر بگذارد؛ بنابراین شما باید به بدن خود فرصت دهید تا قبل از اقدام به بارداری مجدد، به درستی بهبود یابد. کمبود فولات می تواند منجر به ایجاد شکاف لب و کام، نقص لوله عصبی در جنین مانند اسپینا بیفیدا (مهره شکاف دار) یا سایر نقایص لوله عصبی شود.
اکثر زنانی که سابقه بارداری خارج رحم داشته اند، حتی با وجود برداشتن لوله رحم، می توانند دوباره باردار شوند. به طور کلی، 65٪ از زنان در طی 18 ماه پس از حاملگی خارج رحم به یک بارداری موفق دست می یابند. برخی مطالعات نشان می دهد این رقم طی 2 سال به حدود 85٪ افزایش می یابد. احتمال بارداری، تا حد زیادی به سلامت لوله های رحمی بستگی دارد.
گاهی ممکن است لازم باشد از روش های کمک باروری مانند IVF استفاده شود. در صورت داشتن سابقه بارداری خارج رحم، احتمال تکرار حاملگی خارج رحم در بارداری بعدی بیشتر است اما میزان آن کم بوده و در حدود 10٪ می باشد. سابقه پزشکی و سابقه ناباروری فرد، بیشترین تأثیر را در احتمال بارداری مجدد خواهد داشت و متأسفانه حتی ممکن است احتمال آن را افزایش دهد .
غیر طبیعی بودن شکل لوله رحمی، ابتلا به بیماری های منتقل شونده از راه جنسی (STD)، بیماری التهابی لگن (PID) و یا وجود جای زخم در لوله های رحمی نیز، احتمالا بارداری مجدد را با مشکل مواجه خواهد کرد. سیگار کشیدن و افزایش سن، از دیگر عوامل افزایش دهنده احتمال بارداری خارج رحم هستند. بیشترین تعداد حاملگی خارج رحم، در زنانی که در اواخر دهه 30 و اوایل 40 سالگی خود هستند اتفاق می افتد.
در صورت وجود هر یک از موارد گفته شده و وقوع بارداری، بهتر است هرچه سریعتر پزشک خود را در جریان بگذارید تا از ابتدا به طور دقیق مراقب وضعیت شما و علائم بارداری خارج رحم باشد و با انجام سونوگرافی زودهنگام مطمئن شود همه چیز به درستی پیش می رود و جنین در محل مناسبی لانه گزینی کرده است.
زمان اولین تخمک گذاری پس از بارداری خارج رحم:
به طور معمول قبل از این که اولین قاعدگی بعد از حاملگی خارج رحم رخ دهد، تخمک گذاری اتفاق می افتد. بنابراین وقوع پریود، نشانگر تخمک گذاری مجدد خواهد بود. تخمک گذاری در طی 14 روز پس از درمان با جراحی و تقریباً بلافاصله پس از درمان با متوترکسات امکان پذیر است، بنابراین توجه به این نکته مهم است که در صورت عدم استفاده از روش های جلوگیری از بارداری، احتمال حاملگی حتی بدون داشتن دوره قاعدگی مناسب امکان پذیر است.
آیا امکان بارداری با وجود از بین رفتن یک لوله رحمی وجود دارد؟
هنگامی که فردی فقط یک لوله رحمی دارد، هنوز می تواند با تخمکی که از تخمدان طرف مخالف آزاد می گردد، باردار شود زیرا تخمک می تواند از یک تخمدان به سمت پایین و به طرف لوله دیگر حرکت کند. تخمین های انجام شده حاکی از آن است که تخمک تولید شده در طرفی که فاقد لوله رحمی است، در حدود 15 تا 20 درصد موارد قادر به پایین آمدن به سمت لوله باقیمانده است. این بدان معناست که میزان باروری فقط در حدود %30 تحت تأثیر قرار گرفته است یا به عبارتی دیگر، با هر دوره قاعدگی (سیکل قاعدگی) حدود 70٪ فرصت بارداری وجود دارد.
چگونگی انتقال تخمک از سمت فاقد لوله به سمت دیگر:
سطح داخلی لوله های رحمی و رحم با سلول های گیرنده ای پوشانده شده اند. در زمان تخمک گذاری، یک سیگنال شیمیایی ارسال می شود که این گیرنده ها را "روشن" می کند. سلول های گیرنده نیز سیگنالی را منتشر می کنند که گیرنده مشابهی را در سلول های تخمک و اسپرم فعال می نمایند تا در همان مکان، یعنی لوله رحمی یکدیگر را ملاقات کنند. لوله های رحمی به تخمدان ها متصل نیستند.
در هنگام تخمک گذاری، ساختارهای بسیار ظریف انگشت مانندی به نام فیمبریا که در انتهای لوله رحمی وجود دارند، شروع به حرکت کرده و یک خلا جزئی ایجاد می کنند تا تخمک به سمت انتهای لوله که نزدیکترین محل به آن است کشیده شود. این بدان معنی است که در صورت وجود فقط یک لوله رحمی، فقط یک مجموعه گیرنده وجود دارد و همچنین فقط یک مجموعه فیمبریا خلا ایجاد می کند، بنابراین تخمک به احتمال زیاد به سمت همان لوله راه پیدا می کند حتی اگر در تخمدان طرف دیگر تولید شده باشد.
روش های اطمینان از تکرار نشدن بارداری خارج رحم:
متأسفانه هیچ تست یا روش درمانی که بتواند به شما اطمینان دهد بارداری خارج رحم را دوباره تجربه نخواهید کرد، وجود ندارد. حاملگی خارج رحم به دلیل ایجاد برخی آسیب ها در لوله رحمی اتفاق می افتد و ممکن است علت این آسیب ها هرگز مشخص نشود.
پزشکان معمولاً از شما می خواهند که سه ماه صبر کرده و سپس اقدام به بارداری کنید. پس از آن در صورتی که سن کمتر از 35 سال دارید احتمالاً به شما توصیه می شود که تا 12 ماه و یا اگر بیش از 35 سال سن دارید، تا 6 ماه برای بارداری تلاش کنید. اگر پس از این مدت باردار نشدید، آزمایشات و بررسی های بعدی باید انجام گیرند. انجام هیستروسالپنگوگرافی (HSG) یا عکس رنگی رحم، یکی از این روش های تکمیلی است که به بررسی حفره رحم و وجود انسداد در لوله های رحمی می پردازد.
همچنین در صورتی که احساس می کنید به طور مداوم با عفونت تناسلی روبرو می شوید یا سابقه PID دارید، باید آزمایش کلامیدیا انجام دهید.. انجام این آزمایش و در صورت نیاز، درمان با آنتی بیوتیک، می تواند به کاهش خطر بارداری خارج رحم در آینده کمک کند.
استفاده از روش های کمک باروری پس از حاملگی خارج رحم:
• مصرف کلومیفن سیترات:
یکی از روش های درمان ناباروری، استفاده از داروهای محرک تخمک گذاری است. کلومیفن یا کلومید یک داروی خوراکی بسیار موثر است که اغلب برای کمک به افرادی که سعی دارند باردار شوند ولی چرخه قاعدگی (پریود) آن ها بسیار نامنظم است و یا تخمک گذاری ندارند، تجویز می شود. کلومیفن باعث منظم شدن سیکل قاعدگی شده تا امکان رابطه جنسی به موقع یا تلقیح داخل رحمی فراهم گردد.
این دارو با مسدود کردن گیرنده های استروژن در مغز، باعث آزاد سازی هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین ساز (LH) می گردد. این هورمون ها محرک های تخمدانی هستند که به طور طبیعی وجود دارند و تخمک گذاری را در یک چرخه طبیعی تحریک می کنند. احتمال تخمک گذاری چندتایی با کلومیفن کمی بیشتر از چرخه قاعدگی طبیعی است. احتمال دوقلویی ناشی از مصرف کلومیفن 6-8 درصد است اما خطر چند قلویی (سه قلو یا بالاتر) افزایش نمی یابد. همچنین به ندرت زنان در اثر استفاده از کلومیفن، دچار تحریک بیش از حد تخمدان می شوند. در این حالت تخمدان ها با چندین فولیکول بزرگ می شوند.
• IVF پس از بارداری خارج رحمی:
در برخی زنان طی عمل جراحی، هر دو لوله رحمی خارج می گردد. این مساله می تواند به دلیل حاملگی خارج رحم، سایر مشکلات لوله ای یا عفونت لگنی (PID) باشد. اگر هر دو لوله رحمی برداشته شوند یا هر دو به طور کامل مسدود شده باشند، بارداری با روش های کمک باروری مانند IVF بهترین گزینه است در این روش ها، جنین مستقیماً در رحم قرار می گیرد. ای وی اف بهترین روش کمک باروری برای داشتن حاملگی موفق برای بسیاری از زنانی است که سابقه آسیب لوله ای و یک یا چند حاملگی خارج رحم دارند. روش های کمک باروری مانند IVF برای زنان جوان بدون لوله رحمی (یا با لوله رحمی آسیب دیده)، موفقیت بالایی دارند.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.