همه چیز درباره ی آمنیوسنتز

آمنیوسنتز یعنی خارج كردن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیك (آب دور جنین) با ورود سوزن  از راه شكم، تحت هدایت و نظارت با سونوگرافی.

مایع آمنیوتیك،  مایعی است که در هنگام بارداری جنین را احاطه نموده و از آن محافظت می کند و حاوی سلولهای جنینی و مواد شیمیایی مختلف تولید شده توسط جنین می باشد.قبل از انجام  آمینوسنتز، یک  سونوگرافی برای تأیید قابلیت حیات جنین، سن بارداری، تعداد جنینها و طبیعی بودن ساختمانها و ... استفاده می‌شود.

آمنیوسنتز  چطور انجام می شود ؟

آمینوسنتز به صورت سرپایی انجام میشود. یعنی نیاز به بستری ندارد.  در زمان انجام این روش، پزشک معالج از مانیتور سونوگرافی که تصویری روشن از وضعیت جنین در رحم و نیز مایع آمنیوتیک ارائه می‌دهد، استفاده میکند و پس از ضد عفونی  کردن پوست شکم،  سوزن بسیار باریکی را از راه شکم به درون رحم زن باردار فرو برده و بدون آسیب به جنین، به میزان  20 تا 30 میلی‌ لیتر از مایع آمنیوتیک را بیرون می‌کشد.  در تمام این مدت شما به پشت خوابیده و باید بی حرکت باشید . سپس محل ورود سوزن ، با گاز تمیز ، پانسمان می شود. این بخش از آمنیوسنتز تنها چند دقیقه به طول می‌انجامد. انجام آمنیوسنتز هیچ گونه صدمه و ناراحتی خاصی در بر ندارد. پس از تهیه مایع آمنیوتیک، می‌توان آزمایش‌های گوناگونی را برای تشخیص بسیاری از اختلالات کروموزومی و سایر بیماری‌ها بر روی آن انجام داد.
وقتی سوزن وارد شکم می شود، ممکن است به مدت چند ثانیه احساس سوزش کنید. همچنین وقتی سوزن وارد رحم می شود نیز کمی احساس سوزش می کنید.
وقتی مایع آمنیوتیک خارج می شود ممکن است شما کمی احساس فشار در شکم داشته باشید. در هنگام انجام آزمایش باید به آرامی نفس بکشید و عضلات شکم خود را شل کنید.

بهترین زمان انجام آمنیوسنتز

معمولا آمنیوسنتز  در هفته‌های 16 - 15  بارداری ( از اولین روز آخرین دوره قاعدگی)  انجام می‌شود.  چون قبل از هفته ی 14 حاملگی، میزان مایع آمنیون کم است و انجام آمنیوسنتز ممكن است امکان پذیر نباشد.از طرفی ، انجام  آمنیوسنتز بالاتر از هفته 18 حاملگی به دلیل كاهش سلولهای جنینی فعال ممكن است با عدم رشد مناسب سلول های جنینی و تاخیر  و خطا در جواب آزمایش همراه باشد.
توجه : جهت  بررسی اختلالات ژنتیکی و کروموزومی پیش از هفته 14 بارداری،  از روش دیگری برای به دست آوردن نمونه استفاده می‌شود که به آن CVS می‌گویند. در این روش نمونه‌برداری از پرزهای جفتی صورت می‌گیرد.

چرا آمنیوسنتز ؟

بررسی کروموزوم ها
بیشترین دلیل انجام تست آمنیوسنتز این است که طی تستها ی قبلی و شرح حال ،  جنین در معرض خطر اختلالات کروموزومی قرار داشته باشد.
کروموزوم‌ها که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارند . مایع آمنیوتیک نیز  دارای سلول‌هایی است که از جنین جدا شده‌اند .در حالت طبیعی هر سلول انسانی حاوی  46 کروموزوم می باشد . هر گونه تغییر در کروموزوم ها ، می تواند سبب ایجاد تغییرات بسیاری در روند رشد جنین گشته و ممکن است سبب  بروز آسیب‌های جسمانی یا اختلالات ذهنی مادرزادی یا هر دوی آنها گردد. شایعترین اختلالات کروموزومی، سندروم داون است که معمولا بدلی وجود یک کروموزوم شماره 21 اضافی ایجاد می‌شود. آمنیوسنتز بیش از 99 درصد تمامی ناهنجاری‌های کروموزومی را تشخیص می‌دهد و نتایج حاصل از این بررسی‌ها معمولا طی دو هفته آماده می‌شود.

بررسی‌ اختلالات لوله عصبی
مطالعه مایع آمنیوتیک را می‌توان با هدف بررسی اختلالات لوله عصبی (نظیر اسپاینا بیفیدا یا آننسفالی) مورد استفاده قرار داد. اختلالات لوله عصبی منجر به عدم تکامل مغز و یا طناب عصبی می‌شوند. با اندازه‌گیری میزان پروتئینی به نام آلفا فتوپروتئین در مایع آمینوتیک، در بیش از 90 درصد موارد، اختلالات لوله عصبی مشخص می‌شود. در صورت نیاز می‌توان پروتئین‌های دیگری را نیز در مایع آمنیوتیک اندازه‌گیری کرد. نتایج آزمایش‌های مزبور نیز معمولا در طول یک هفته یا کمتر آماده می‌شود. سونوگرافی نیز تا حد بسیار زیادی تاییدکننده انواع متعددی از اختلالات لوله عصبی می باشد .

 بررسی بلوغ ریه جنین در اواخر بارداری
اگر شما در خطر زایمان زودرس هستید، آمنیوسنتز ممکن است در سه ماهه سوم بارداری برای بررسی رشد ریه های جنین استفاده شود. رشد جنین شما باعث تولید ماده ای در مایع آمنیوتیک می شود که می توان آن را اندازه گیری کرد. میزان این ماده میزان رشد ریه های جنین را نشان می دهد و این که در زایمان زودرس، نوزاد می تواند به راحتی تنفس کند یا خیر.

تشخیص عفونت مایع آمنیون
اگر پزشک مشکوک به عفونت باشد، آمنیوسنتز ممکن است در اواخر بارداری هم انجام شود.

چه مواردی را نمی‌توان با آمنیوسنتز مورد بررسی قرار داد؟

در هر حاملگی ریسکی حدود 5-3 درصد برای بروز اختلالات مادرزادی با علل نامشخص، وجود دارد. برای نمونه می‌توان از عارضه لب شکری، اختلالات ذهنی و آسیب‌های قلبی – عروقی نام برد. روش آمنیوسنتز در بررسی این گروه از اختلالات و بیماری‌های مادرزادی کاربردی ندارد.

کدام گروه از زنان باردار مناسب انجام آمنیوسنتز هستند؟

تست‌های غربالگری که با نمونه‌گیری مقدار اندکی از خون زن باردار به  همراه سونوگرافی انجام می‌شوند، می‌توانند ریسک ابتلا به سندرم داون یا اختلالات لوله عصبی را مشخص کنند. انجام این تست‌ها محدود به سن خاصی نیست و برای تمامی زنان باردار در هر سنی قابل انجام است.
 وقتی نتیجه ی غربالگری ها ،  نشان‌دهنده ریسک بالای بارداری برای ابتلا جنین به هر یک از بیماری‌های مادرزادی مورد بررسی باشد، باید آمنیوسنتز را به عنوان یک تست تشخیصی مد نظر قرار داد.
همچنین زنانی که به دلیل سن بالا و یا وجود سابقه فامیلی اختلالات کروموزومی دارای ریسک بالایی هستند نیز کاندید انجام آمنیوسنتز به شمار می‌روند.

آمادگی لازم برای آمنیوسنتز

شما باید در مورد اینکه مثانه خود را خالی کنید یا خیر سوال کنید.
با پزشک خود در مورد نگرانی که در مورد آزمایش دارید صحبت کنید٬ احتمال خطر آن ٬نحوه انجام آزمایش یا نتایج احتمالی آزمایش. این کار به شما کمک می کند که اهمیت این آزمایش را متوجه شوید٬ (پر کردن فرم اطلاعات پزشکی).
اگر شما Rh  منفی (گروه خون منفی ) هستید، باید واکسن ایمنوگلوبولین Rh ( مثل روگام ) برای جلوگیری از حساسیت Rh دریافت کنید  که می تواند به جنین در صورتی که Rh مثبت باشد آسیب برساند.

 
بعد از انجام آمنیوسنتز
بعد از انجام آزمایش شما ممکن است دل درد خفیف داشته باشید. شما نباید تا چند ساعت بعد از انجام آزمایش فعالیت شدید داشته باشید. همچنین نباید رابطه جنسی داشته باشید و. در روز بعد از آزمایش می توانید فعالیت های طبیعی خود را انجام دهید، مگر اینکه پزشک شما را منع کرده باشد.

علایم هشدار = مراجعه به پزشک

•     درد متوسط و یا شدید شکم
•     افزایش تب
•     سر گیجه داشتن
•     خونریزی از واژن و یا محل نمونه گیری
•    افزایش قرمزی و تورم محل نمونه گیری

عوارض احتمالی  آمنیوسنتز

-  لک بینی

اگر بعد از انجام آمنیوسنتز  دچار لکه بینی شدید، نگران نباشید ممکن است یک تا دو روز ادامه داشته باشد. اما این موضوع را با پزشک خون در میان بگذارید .

- نشت مایع آمنیوتیک

چکیدن زیاد و مداوم مایع آمنیوتیک می تواند خطرناک باشد و در این صورت حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. اما در 1 تا 2 درصد از بیماران، چکیدن به میزان 1 تا 2 قاشق چای خوری از طریق واژن، به وجود می آید؛ که در اکثریت موارد غشای پرده در عرض 48 ساعت بسته می شود و این چکیدن متوقف می شود و بارداری به حالت عادی خود باز می گردد.

- آسیب دیدگی جنین

آزمایش آمنیوسنتز به همراه سونوگرافی صورت می گیرد. از طریق سونوگرافی محل قرارگیری جفت، جنین و کیسه آمنیوتیک مشخص می گردد و سپس سرنگ آمنیوسنتز وارد کیسه آمنیوتیک می شود. به دلیل همکاری سونوگرافی در این آزمایش، آسیب دیدن جنین بسیار نادر است. اما در مواردی ، آسیب به جفت و جنین دیده شده است . در موارد نادری جنین ممکن است در طول آزمایش با سوزن برخورد کند. پزشک شما باید سوزن را در منطقه بی خطر فرو ببرد. بیشتر جنین ها به صورت شناور و دور از سوزن قرار می گیرند.

- سقط جنین

آزمایش آمنیوسنتز حدود یک درصد خطر سقط را به همراه دارد. در این آزمایش باید مزایای آن را سنجیده و انجام آن بر مبنای خطرات، صورت پذیرد. مثلا ممکن است مادری که بالای 40 سال دارد و سابقه نازایی داشته است؛ حاضر به انجام هیچ گونه آزمایشی که خطر سقط جنین را افزایش می دهد نباشد، حتی اگر قرار باشد فرزندش با ناهنجاری های کروموزومی به دنیا بیاید.

- عفونت

گاهی اگر آمنیوسنتز در شرایط استریل رعایت نشود و یا مادر برخی مسایل را رعایت نکند ، ممکن است کورویوآمنیونیت (عفونت کیسه آب) رخ بدهد .

- خونریزی از جفت

از عوارض نادر آمنیوسنتز می باشد.