کیست تخمدان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در بین زنان است، که متاسفانه خیلی از خانم‌ها از علت این بیماری و راه‌های درمان آن بی‌اطلاع هستند. کیست تخمدان بیماری است که از تشکیل یک یا چند کیست غیر طبیعی در تخمدان بوجود می‌آید. این کیست‌ها که حاوی مایع هستند، درون تخمدان یا روی آن رشد می‌کنند. این بیماری به انواع مختلفی دسته بندی می‌شود و شایع‌ترین آن کیست‌های فولیکولی است که در یکی از فولیکول‌های تولید کننده تخمک ایجاد می‌شود و تمام زنان در مقاطعی از زندگی به کیست‌های فولیکولار مبتلا می‌شوند.
بیشتر این کیست‌ها خودبه خود یا با مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری ظرف 6 تا 8 هفته از بین می‌روند و اغلب موجب بروز مشکل نمی‌شوند. شایع‌ترین توده‌های تخمدان که در سنین 22 تا 45 سالی بروز می‌کنند، توده‌های کیستیک هستند. به طور کلی حدود 80 تا 85 درصد این توده‌ها خوش خیم هستند و باعث بروز سرطان نمی‌شوند.
تخمدان‌ها دو عضو کوچک در دو طرف رحم هستند که هورمون‌های استروژن که موجب قاعدگی می‌شود را تولید می‌کنند. هر ماه، تخمدان‌ها تخمک آزاد می‌کنند. این تخمک‌ها که به صورت بالقوه قابلیت بارور شدن را دارند، راه خود را از لوله فالوپ به سمت رحم باز می‌کنند. این چرخۀ آزاد شدن تخمک را تخمک‌گذاری می‌نامند.
چگونه از وجود کیست تخمدانی مطلع شویم؟
اغلب نمی‌توان متوجه وجود این نوع کیست‌ها شد. بسیاری از کیست‌های تخمدانی هیچ گونه نشانه‌ای ندارند و در بسیاری از موارد به طور خود به خود دفع می‌شوند. کیست‌های تخمدانی اغلب هیچ گونه اختلالی در سیکل قاعدگی ایجاد نمی‌کنند، اما گاهی ممکن است خونریزی‌هایی به جز خونریزی قاعدگی رخ دهد. می‌توان از طریق سونوگرافی پی به وجود این کیست‌ها برد.
انواع کیست تخمدان عبارتند از:
در سندرم PCOS، فولیکول هایی که معمولاً تخمک ها در آن ها رشد می‌کنند، قادر به باز شدن نیستند و کیست شکل
می‌گیرد.
در زنانی که اندومتریوز دارند، بافت دیوار داخلی رحم در ناحیه‌ای خارج از رحم رشد می‌کند و این شامل تخمدان‌ها نیز
می‌شود.
این عارضه ممکن است بسیار دردناک باشد و بر باروری اثر گذارد.
این نوع کیست ها از سلول های سطح خارجی تخمدان ایجاد می شود و معمولاً پر از مایع است.
این نوع کیست شامل بافتی شبیه بافت دیگر قسمت‌های بدن است همچون پوست، مو و دندان.
جراحی کیست تخمدان با لاپاروسکوپی
در صورتی که کیست با روشهای غیر جراحی از بین نرود، رشد کند و یا منجر به درد شدید شود، جراحی گزینه‌ای برای برداشتن کیست تخمدان است.
چگونگی جراحی کیست تخمدان
در جراحی کیست تخمدان، کیست از تخمدان جدا می‌شود و تخمدان‌ها در جای خود باقی می‌مانند تا تاثیری بر قدرت باروری گذاشته نشود. ولی در برخی موارد کیست دوباره ایجاد می‌شود و در صورت ایجاد مکرر کیست تخمدان، نیاز است تا تخمدان‌ها برداشته شوند.
جراحی کیست تخمدان در شرایط مختلف زیر توصیه می‌شود:
-
کیست‌هایی که علائم و درد پایداری ایجاد می‌کنند یا ممکن است پیچ خورده یا پاره شوند.
-
کیست‌هایی که در نتایج سونوگرافی زنان به نظر می‌رسد نتیجه بیماری اندومتریوز هستند و برای دلایل باروری باید جراحی شوند.
-
در صورتی که کیست و توده در هر دو تخمدان رشد کرده باشد.
-
اندازه کیست تخمدان نیز یکی دیگر از عوامل تعیین کننده لزوم جراحی کیست تخمدان است. کیست‌های بزرگتر (بیشتر از ۵ تا ۱۰ سانتیمتر) به احتمال بیشتری نیازمند جراحی هستند. همچنین کیست‌هایی که طی ۲ تا ۳ ماه کوچکتر نشوند یا همچنان به رشد خود ادامه دهند نیز باید جراحی شوند.
-
جراحی در صورتی که کیست تخمدان مشکوک به سرطان باشد نیز لازم است. چنانچه فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان تخمدان را دارید یا در مطالعات تصویربرداری کیست به طور بالقوه سرطانی به نظر می‌رسد، جراحی برداشتن کیست تخمدان توصیه می‌شود.
-
در صورتی که کیست تخمدان دارید و هنوز دوره قاعدگی نداشته‌اید (در دختران جوان)، جراحی کیست تخمدان توصیه می‌شود.
-
در صورتی که کیست تخمدان دارید و یائسه شده‌اید (خانم‌ها پس از یائسگی) جراحی کیست تخمدان توصیه می‌شود. گرچه سرطان کیست تخمدان نادر است اما خانم‌های ۵۰ تا ۷۰ سال، بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. درمان سرطان تخمدان در خانم‌هایی که در مراحل ابتدایی‌تر تشخیص داده می‌شوند خیلی بهتر انجام می‌شود.
-
در صورتی که کیست تخمدان دارید و از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید نیز جراحی توصیه می‌شود (مگر اینکه فقط از دوز پایین پروژسترون استفاده کنید یا دوره‌ای از مصرف قرص را فراموش کرده‌اید که احتمال ایجاد کیست‌های مرتبط با تخمک‌گذاری را افزایش می‌دهد).
پس از عمل لاپاروسکوپی کیست تخمدان
پس از عمل، ممکن است درد جزئی و کبودی در ناحیۀ برش‌ها داشته باشید. تغییر وضعیت می‌تواند به تخفیف درد و ناراحتی شما کمک کند. همچنین در دو روز اول پس از جراحی، داروهای مسکن نیز برای شما تجویز می‌شود. از طرفی ممکن است به علت استفاده از دی اکسیدکربن حین عمل برای باز کردن شکم، در ناحیۀ شانه‌ها و قفسه سینه درد داشته باشید. این درد طی چند روز خود به خود ناپدید خواهد شد.
ممکن است به علت استفاده از لولۀ راه هوایی در ناحیۀ نای و طی بیهوشی، گلو درد داشته باشید. مصرف آب نبات و یا قرص‌های گلو می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
در روز جراحی پس از عمل، به هیچ عنوان رانندگی نکنید و به مدت یک هفته از ورزش کردن و بلند کردن اجسام سنگین تر از 10 کیلوگرم اجتناب کنید.
طبیعی است که به علت بیهوشی، حالت تهوع داشته باشید. شب بعد از جراحی غذاهای سبک مصرف کنید، سپس در روز بعد به رژیم قبلی خود بازگردید. بهتر است به مدت 48 ساعت از نوشیدن نوشابه‌های گازدار خودداری کنید.
محل برش‌ها را تمیز و خشک نگهدارید. برای تمیز کردن آن‌ها می‌توانید از آب و صابون استفاده کنید. روز بعد از جراحی می‌توانید بانداژ روی زخم‌ها را بردارید.
طبیعی است که تا چند روز پس از جراحی، خونریزی خفیف واژینال داشته باشید.